Skip navigation

12 września 2019

Prosta spółka akcyjna. Nowa forma prawna prowadzenia działalności gospodarczej dedykowana polskim startupom

Udostępnij

19 lipca 2019 r. Sejm przyjął ostateczny tekst ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw[1], na mocy której z dniem 1 marca 2020 r. w polskim obrocie prawnym ma się pojawić nowa forma prowadzenia działalności gospodarczej – prosta spółka akcyjna (PSA). Jak podkreślają inicjatorzy i twórcy nowelizacji Kodeksu spółek handlowych[2] (KSH), celem regulacji jest wzmocnienie potencjału rozwojowego przedsięwzięć z branży nowych technologii – startupów, a tym samym powstrzymanie odpływu innowacji oraz miejsc pracy za granicę. Dzięki wprowadzonym ułatwieniom i uproszczeniom PSA ma stanowić rozwiązanie wychodzące naprzeciw specyficznym potrzebom polskich startupów, których nie realizuje żadna z dostępnych obecnie form prowadzenia biznesu.

Prosta spółka akcyjna to nowa spółka kapitałowa łącząca w sobie cechy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, uzupełniona jednak o nowatorskie rozwiązania, takie jak na przykład możliwość wniesienia do spółki wkładu w postaci pracy lub świadczenia usług, ma stanowić antidotum na dotychczasowe problemy młodych przedsiębiorców, czyli wysokie koszty założenia i funkcjonowania spółki, nadmierny formalizm, brak możliwości prostego i szybkiego pozyskania kapitału od zewnętrznych inwestorów oraz długotrwała procedura likwidacji w przypadku niepowodzenia przedsięwzięcia.

Projekt nowelizacji budził gorące emocje. Nie brakowało zarówno entuzjastów, jak i głosów krytycznych, w tym ze strony przedstawicieli doktryny prawa handlowego, podnoszących zarzuty naruszenia spójności obecnego systemu spółek handlowych i braku wystarczającej ochrony wierzycieli oraz inwestorów spółki. Dopiero jednak praktyka najbliższych lat pokaże, czy PSA, dzięki oferowanym uproszczeniom i elastyczności, stanie się popularną wśród przedsiębiorców formą prowadzenia działalności oraz czy spełni stawiane przed nią cele w zakresie poprawy otoczenia prawnego dla nowo powstających innowacyjnych firm, nie stwarzając przy tym ryzyka dla bezpieczeństwa obrotu.

Wprowadzenie PSA stanowi nie tylko rewolucyjną zmianę z punktu widzenia stricte Kodeksu spółek handlowych[3], ale także pociąga za sobą konieczność uwzględnienia nowego typu spółki w szeregu innych regulacji – ustawa nowelizująca wprowadza także niezbędne zmiany dostosowujące w przepisach takich jak m.in. ustawa o Krajowym Rejestrze Sądowym[4], Ordynacja Podatkowa[5] czy Prawo restrukturyzacyjne[6].

W dalszej części artykułu zaprezentowano kluczowe założenia dotyczące prostej spółki akcyjnej, przewidziane w nowelizacji KSH.

Powstanie Prostej Spółki Akcyjnej (PSA)

Jak wyżej wspomniano, prosta spółka akcyjna jest dedykowana w szczególności startupom, jednak będzie ona dostępna dla wszystkich podmiotów, niezależnie od formy prawnej oraz sektora działalności. Akcjonariuszami PSA będą mogły być zarówno osoby fizyczne, jak i osoby prawne oraz posiadające zdolność prawną jednostki organizacyjne nie będące osobami prawnymi, np. spółki osobowe. PSA nie będzie mogła jednak zostać zawiązana wyłącznie przez jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością.

Do założenia PSA niezbędne będzie:

  • zawarcie umowy spółki,
  • ustanowienie organów, czyli zarządu i ewentualnie rady nadzorczej albo rady dyrektorów (najczęściej w praktyce członkowie organów są powoływani równocześnie z zawarciem umowy spółki),
  • wniesienie przez akcjonariuszy wkładów na pokrycie kapitału akcyjnego,
  • wpis spółki do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).

Umowa prostej spółki akcyjnej będzie mogła zostać sporządzona „tradycyjnie”, czyli  w formie aktu notarialnego, albo, w przypadku wyboru elektronicznej ścieżki rejestracji w KRS, przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnionego na portalu S24[7], z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym. W tym drugim przypadku, swoboda założycieli w kształtowaniu postanowień umowy spółki będzie jednak istotnie ograniczona, tzn. do postanowień przewidzianych we wzorcu umowy. Ponadto, przy wyborze tej formy zawarcia umowy spółki, na pokrycie akcji pierwszej emisji będą mogły zostać wniesione wyłącznie wkłady pieniężne.

Analogicznie jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej, już od chwili zawarcia umowy spółki PSA będzie mogła funkcjonować w obrocie, tj. we własnym imieniu nabywać prawa i zaciągać zobowiązania, działając jako spółka w organizacji. Na tym etapie PSA będzie reprezentowana przez zarząd, a do chwili jego ustanowienia przez pełnomocnika powołanego jednomyślną uchwałą akcjonariuszy.

Z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, spółka będzie nabywać osobowość prawną.

Kapitał akcyjny, wkłady i akcje

PSA to spółka kapitałowa, a zatem akcjonariusze nie będą odpowiadać za jej zobowiązania. Inaczej jednak niż w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy spółki akcyjnej, w przypadku PSA nie będzie wymogów co do minimalnego kapitału zakładowego, który musi zostać wniesiony przy założeniu spółki, stanowiącego zabezpieczenie interesów przyszłych wierzycieli. W PSA będzie tworzony natomiast kapitał akcyjny, którego minimalna wartość została jednak ustalona na symbolicznym poziomie 1 zł. Wysokość kapitału akcyjnego nie będzie określana w umowie spółki, a do jego zmian nie będą stosowane przepisy o zmianie umowy spółki. Na kapitał akcyjny będzie przeznaczane wnoszone przez akcjonariuszy wkłady pieniężne oraz niepieniężne, takie jak np. własność nieruchomości, jednak świadczenie pracy bądź usług, a także wszelkie prawa niezbywalne nie będą mogły stanowić wkładu niepieniężnego przeznaczanego na kapitał akcyjny.

Akcje prostej spółki akcyjnej będą obejmowane po cenie emisyjnej[8], w zamian za wkłady pieniężne lub niepieniężne, przy czym wkład niepieniężny – co jest istotną nowością wyróżniającą PSA – będą mogły stanowić wszelkie świadczenia mające wartość majątkową, również takie, które w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością czy akcyjnej nie miałyby tzw. zdolności aportowej. W szczególności wkład będzie mogła stanowić praca akcjonariusza lub świadczenie przez niego usług. Inaczej niż w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, wkłady akcjonariuszy nie będą musiały zostać wniesione w całości jeszcze przed rejestracją spółki, ale dopiero w ciągu 3 lat od jej wpisu do KRS. Prosta spółka akcyjna będzie zatem mogła rozpocząć działalność nie posiadając faktycznie żadnego majątku. Jednak w toku działalności będzie konieczne zasilanie kapitału akcyjnego, przeznaczając na ten cel co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, jeżeli kapitał ten nie osiągnął 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy.

Akcje inkorporujące prawa udziałowe akcjonariuszy PSA będą niepodzielne, nie będą miały wartości nominalnej, nie będą stanowić części kapitału akcyjnego, a ponadto nie będą miały formy dokumentu. Będą one podlegały zarejestrowaniu w rejestrze akcjonariuszy, który będzie prowadzony przez wybrany uchwałą akcjonariuszy podmiot zewnętrzny – instytucję uprawnioną do prowadzenia rachunków papierów wartościowych albo notariusza. Rejestr akcjonariuszy będzie prowadzony wyłącznie w formie elektronicznej, przy czym dopuszczono możliwość wykorzystania w tym celu technologii blockchain, czyli zastosowania rozproszonej i zdecentralizowanej bazy danych.

Co do zasady jedna akcja będzie uprawniać do jednego głosu przy podejmowaniu uchwał akcjonariuszy, jednak dopuszczalne będzie również emitowanie przez spółkę akcji uprzywilejowanych, przyznających ich posiadaczom szczególne uprawnienia w zakresie prawa głosu. Specyficznym, przewidzianym dla PSA typem akcji uprzywilejowanych będą akcje założycielskie, z którymi będzie się wiązać szczególne uprawnienie polegające na tym, że każda kolejna emisja nowych akcji nie będzie mogła naruszać określonego minimalnego stosunku liczby głosów przypadających na akcje założycielskie do ogólnej liczby głosów przypadających na wszystkie akcje spółki; w przypadku każdej nowej emisji, liczba głosów przypadających na akcje założycielskie będzie ulegać zatem odpowiedniemu zwiększeniu. Oznacza to brak ograniczeń dla uprzywilejowania takich akcji co do głosu, co stanowi odejście od reguł przewidzianych w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie uprzywilejowanie nie może przyznawać uprawnionemu wspólnikowi więcej niż trzy głosy na jeden udział oraz spółki akcyjnej, gdzie jednej akcji nie można przyznać więcej niż dwa głosy[9].

Podobnie jak w przypadku pozostałych spółek kapitałowych, będzie możliwe także emitowanie akcji uprzywilejowanych w innym niż prawo głosu zakresie, w szczególności w zakresie prawa do dywidendy lub podziału majątku spółki w przypadku jej likwidacji, a także akcji niemych, czyli akcji uprzywilejowanych w zakresie dywidendy, którym nie przysługuje prawo głosu.

Zbycie akcji będzie wymagało zachowania formy dokumentowej[10] pod rygorem nieważności, przy czym nabycie akcji co do zasady będzie następować dopiero z chwilą dokonania wpisu nabywcy w rejestrze akcjonariuszy.

Akcje nie będą mogły być dopuszczane ani wprowadzane do obrotu na rynku regulowanym czy alternatywnym systemie obrotu. Brak możliwości uzyskania statusu spółki publicznej powoduje, że żadna prosta spółka akcyjna nie będzie podlegać wynikającym z tego statusu obowiązkom informacyjnym, gwarantującym określony poziom transparentności, z drugiej jednak strony, wyłącza możliwość pozyskiwania inwestorów w obrocie zorganizowanym, w szczególności poprzez giełdę. 

Uprawnienia akcjonariuszy

Akcjonariusze PSA będą uprawnieni nie tylko do udziału w zysku, ale również do otrzymania wypłaty z kapitału akcyjnego w kwocie wynikającej z rocznego sprawozdania finansowego, która zostanie przeznaczona do wypłaty w uchwale akcjonariuszy, o ile umowa spółki nie będzie stanowiła inaczej.

Kwota przeznaczona do podziału między akcjonariuszy, czyli dywidenda, nie będzie mogła przekraczać sumy:

  • zysku za ostatni rok obrotowy,
  • niepodzielonych zysków z lat ubiegłych,
  • utworzonych z zysku kapitałów rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału, oraz
  • kwoty z kapitału akcyjnego, która została przeznaczona do wypłaty dywidendy,

pomniejszonej o:

  • niepokryte straty,
  • akcje własne, oraz
  • kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały rezerwowe, które nie mogą być przeznaczone na wypłatę dywidendy.

Dywidenda będzie rozdzielana pomiędzy akcjonariuszy w stosunku do liczby akcji, chyba że w umowie spółki ustalony zostanie inny sposób podziału.

Wypłata na rzecz akcjonariuszy z kapitału akcyjnego będzie podlegać ograniczeniom. Po pierwsze, nie będzie mogła doprowadzić do zmniejszenia kwoty tego kapitału poniżej 1 zł. Po drugie, w przypadku zamiaru dokonania wypłaty z kapitału akcyjnego z części tego kapitału stanowiącej 5% sumy zobowiązań spółki wynikającej z zatwierdzonego sprawozdania finansowego za ostatni rok obrotowy, odpowiednie zastosowanie znajdą przepisy KSH o postępowaniu konwokacyjnym przy obniżeniu kapitału zakładowego spółki akcyjnej. Dokonanie takiej  wypłaty będzie wymagać zatem uprzedniego ogłoszenia przez zarząd i wezwania wierzycieli do zgłoszenia roszczeń wobec spółki w terminie trzech miesięcy od dnia ogłoszenia, a następnie zaspokojenia zgłoszonych roszczeń wymagalnych lub zabezpieczenia roszczeń jeszcze niewymagalnych.

Nowym, przewidzianym wyłącznie dla PSA instrumentem ochrony wierzycieli, będzie uwarunkowanie możliwości dokonania przez zarząd wypłaty na rzecz akcjonariuszy posiadaniem przez spółkę zdolności spłaty wymagalnych zobowiązań pieniężnych w terminie sześciu miesięcy od dnia dokonania takiej wypłaty, czyli obowiązek przeprowadzenia przez zarząd tzw. testu wypłacalności. Obowiązek przeprowadzenia takiej analizy (prognozy wypłacalności) rodzi ryzyko odpowiedzialności członków zarządu w przypadku dokonania błędnej oceny.

Organy spółki

Najwyższym organem PSA, poprzez który akcjonariusze wyrażać będą swoją wolę w najistotniejszych dla spółki kwestiach, będzie walne zgromadzenie. Wprowadzono jednak rozwiązania mające na celu uelastycznienie i odformalizowanie procesu podejmowania decyzji przez akcjonariuszy, takie jak możliwość podejmowania uchwał poza walnym zgromadzeniem na piśmie albo przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej, możliwość odbycia walnego zgromadzenia poza terytorium Polski, czy brak obowiązku protokołowania wszystkich uchwał zgromadzenia przez notariusza.

Regulacje dotyczące prostej spółki akcyjnej przewidują nowe, nieznane dotychczas polskiemu prawu spółek rozwiązanie, polegające na możliwości ustanowienia, zamiast zarządu, rady dyrektorów organu skupiającego zarówno funkcje zarządcze, jak i nadzór nad prowadzeniem spraw spółki. W przypadku, gdy założyciele spółki zdecydują o przyjęciu tradycyjnego modelu, czyli ustanowienia zarządu jako organu sprawującego funkcje zarządcze (prowadzenie spraw spółki i jej reprezentacja), ustanowienie odrębnego organu nadzoru, tj. rady nadzorczej, będzie fakultatywne[11].

Założyciele PSA będą mieli zatem do wyboru 3 warianty struktury organów spółki:

Wariant 1

  • Walne zgromadzenie
  • Zarząd (zarządzanie)

Wariant 2

  • Walne zgromadzenie
  • Rada nadzorcza (nadzór)
  • Zarząd (zarządzanie)

Wariant 3

  • Walne zgromadzenie
  • Rada dyrektorów - dyrektorzy niewykonawczy (nadzór) - dyrektorzy wykonawczy (zarządzanie)

Rada dyrektorów jest organem charakterystycznym dla monistycznego systemu organów spółek, występującego w krajach anglosaskich (np. Wielka Brytania) i romańskich (np. Francja, Hiszpania). W systemie tym poza walnym zgromadzeniem występuje tylko jeden organ, który realizuje zarówno funkcje w zakresie zarządzania, jak i nadzoru nad działalnością spółki, przy funkcje te są rozdzielone pomiędzy różnych członków takiego organu. W przypadku PSA, rada dyrektorów będzie mogła analogicznie jak zarząd, składać się z jednego lub większej liczby członków – dyrektorów. W sytuacji ustanowienia wieloosobowej rady dyrektorów, możliwe będzie, na mocy umowy spółki, regulaminu rady dyrektorów albo uchwały rady dyrektorów, delegowanie niektórych albo wszystkich czynności związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa spółki (funkcji zarządczych) na jednego lub kilku dyrektorów, zwanych dyrektorami wykonawczymi. Pozostali dyrektorzy (dyrektorzy niewykonawczy) będą sprawować wówczas stały nadzór nad prowadzeniem spraw spółki. W ramach rady dyrektorów będzie możliwe wyodrębnienie komitetu wykonawczego, skupiającego wyłącznie dyrektorów wykonawczych oraz komitetu rady dyrektorów, w skład którego będą wchodzić wyłącznie dyrektorzy niewykonawczy.

Dyrektorzy albo członkowie zarządu będą powoływani, odwoływani lub zawieszani w czynnościach uchwałą akcjonariuszy. W spółce, w której ustanowiona zostanie rada nadzorcza, kompetencje w zakresie powoływania, odwoływania i zawieszania członków zarządu przysługiwać będą radzie nadzorczej. W umowie spółki przewidzieć będzie można jednak odmienne rozwiązania, takie jak np. prawo powoływania i odwoływania dyrektorów albo członków zarządu przez określonego akcjonariusza lub akcjonariuszy albo inne osoby.

W zakresie odpowiedzialności członków organów za zobowiązania spółki, przyjęto rozwiązanie analogiczne jak w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Członkowie zarządu albo  dyrektorzy będą odpowiadali solidarnie za zobowiązania PSA, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna. Członek zarządu albo dyrektor będzie mógł uwolnić się od odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu, albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Regulacja ta nie wyłącza praw akcjonariuszy oraz osób trzecich do dochodzenia naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

Likwidacja spółki

Chociaż w dużej mierze do likwidacji prostej spółki akcyjnej będzie się stosować odpowiednio przepisy KSH regulujące likwidację spółki akcyjnej, to jednak przewidziano w tym zakresie nieco odrębnych rozwiązań, zapewniających uproszczenie i skrócenie tej procedury. W szczególności nowe przepisy przewidują możliwość dokonania podziału majątku spółki pomiędzy akcjonariuszy niezwłocznie po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu wierzycieli, bez konieczności oczekiwania na upływ określonego terminu – obecnie w przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest to 6 miesięcy, a w przypadku spółki akcyjnej rok, od daty ogłoszenia o otwarciu likwidacji i wezwaniu wierzycieli. Ponadto, wprowadzono możliwość rozwiązania spółki bez przeprowadzenia likwidacji – w drodze przejęcia całego majątku spółki przez oznaczonego akcjonariusza (akcjonariusza przejmującego) z obowiązkiem zaspokojenia wierzycieli i pozostałych akcjonariuszy. Ten szczególny tryb zakończenia działalności spółki będzie jednak możliwy pod warunkiem, że uchwała akcjonariuszy w tej sprawie podjęta zostanie większością trzech czwartych głosów w obecności akcjonariuszy reprezentujących co najmniej połowę ogólnej liczby akcji, a sąd rejestrowy wyrazi zgodę na przejęcie. Z dniem wykreślenia spółki z rejestru, akcjonariusz przejmujący wstępował będzie we wszystkie prawa i obowiązki wykreślonej spółki.

 

Agata Kudelska

radca prawny, Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.

Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 6/2019

Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie wiedzy PARP

 


[1] Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, uchwalona przez Sejm w dniu 13 czerwca 2019 r., tekst ustawy ustalony ostatecznie po rozpatrzeniu przez Sejm poprawek Senatu w dniu 19 lipca 2019 r., http://orka.sejm.gov.pl/proc8.nsf/ustawy/3236_u.htm

[2] Ustawa z dnia 15 września 2000 r., Dz. U. z 2019 r. poz. 505, z późn. zm.

[3] Regulacje dotyczące PSA znalazły się w nowo dodanym w Tytule III KSH (Spółki kapitałowe) Dziale Ia (nowe artykuły 3001 – 300134).

[4] Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r., Dz. U. z 2018 r. poz. 986, z późn. zm.

[5] Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r., Dz. U. z 2019 r. poz. 900, z późn. zm.

[6] Ustawa z dnia 15 maja 2015 r., Dz. U. z 2019 r. poz. 243, z późn. zm.

[7] Portal prowadzony przez Ministerstwo Sprawiedliwości, https://ekrs.ms.gov.pl/s24/.

[8] Cena emisyjna określona będzie w umowie spółki, a przy emisji kolejnych akcji w uchwale akcjonariuszy lub zarządu o emisji akcji albo uchwale zarządu albo rady nadzorczej podjętej na podstawie upoważnienia zawartego w uchwale akcjonariuszy o emisji akcji.

[9] W przypadku spółki publicznej uprzywilejowanie akcji co do głosu jest w ogóle niedopuszczalne.

[10] Forma czynności prawnych wprowadzona do polskiego prawa cywilnego w 2016 r. (art. 772 – 773 Kodeksu cywilnego). Do zachowania formy dokumentowej czynności prawnej wystarcza złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu (tj. jakiegokolwiek nośnika informacji umożliwiającego zapoznanie się z jej treścią), w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie.

 

[11] Jest to istotna cecha odróżniająca PSA od spółki akcyjnej, w której zawsze musi być powołana rada nadzorcza, a także spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, gdzie powołanie rady nadzorczej (lub komisji rewizyjnej) jest obligatoryjne w przypadku gdy kapitał zakładowy przewyższa 500 000 zł, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu.

Zobacz więcej podobnych artykułów