Ekoprojekt sprzętu wkracza w gospodarkę obiegu zamkniętego

Ekoprojektowanie urządzeń związanych z energią

W ciągu ostatnich kilkunastu lat Unia Europejska przyjęła szereg ambitnych aktów legislacyjnych w obszarze polityki energetycznej i klimatycznej. Przepisy dotyczące ekoprojektowania oraz etykietowania sprzętu to narzędzia, które odniosły największy sukces na tym polu, ponieważ odpowiadają za realizację połowy celu redukcji zużycia energii i znaczącej części emisji CO_2, czyli w obu przypadkach o 20% w 2020 r. w stosunku do 1990 r.

System etykietowania i ekoprojektowania tworzą dwa dokumenty ramowe w prawie unijnym:

• dyrektywa ramowa Rady i Parlamentu UE o ekoprojektowaniu urządzeń związanych z energią, czyli Dyrektywa nr 2009/125/WE[i], która dotyczy większości elektrycznych urządzeń konsumenckich oraz kilku grup produktów przemysłowych;
• rozporządzenie ramowe Rady i Parlamentu UE o etykietowaniu urządzeń, czyli Rozporządzenie nr 2017/1369[ii].

Zastosowanie zawartych w tych aktach regulacji pozwoli na zrealizowanie dokładnie 50% wspomnianego wyżej unijnego celu, czyli oszczędność 1200 TWh energii końcowej rocznie, w tym 480 TWh prądu. To prawie trzykrotność rocznego zużycia energii elektrycznej w Polsce.

Zdecydowana większość ze wskazanych oszczędności jest wynikiem realizacji wymogów ekoprojektowania, czyli określenia maksymalnego zużycia energii dla 25 grup produktowych oraz maksymalnego zużycia energii w trybie czuwania dla większości urządzeń elektrycznych. Można je nazwać pierwszą generacją wymogów ekoprojektu.

Za terminem ekoprojektowanie sprzętu związanego z energią kryje się cały system regulacji, który decyduje o sukcesie założeń z tego obszaru. Po pierwsze, wybór grup produktowych z potencjałem redukcji energii jest wieloetapowy i dąży do równowagi pomiędzy aspektami środowiskowymi oraz innymi ważnymi kwestiami, takimi jak bezpieczeństwo, zdrowie, wymogi techniczne dotyczące funkcjonalności, jakość i efektywność; ważne są także aspekty ekonomiczne obejmujące koszty produkcji i atrakcyjność rynkową. Po drugie, wymogi ekoprojektu, jeśli są już wprowadzone, to dotyczą wszystkich wprowadzających na rynek unijny. W ten sposób producenci zachowują motywację do podnoszenia efektywności swoich wyrobów. Po trzecie, nadzór rynku ma do dyspozycji ogólnounijne normy techniczne ułatwiające weryfikację zadeklarowanej przez producentów wydajności urządzenia. Ich główną zaletą jest możliwość odtwarzania identycznych warunków testowych, co zdecydowanie uwierzytelnia proces kontroli.

W praktyce po wytypowaniu sprzętu z potencjałem oszczędności Komisja Europejska we współpracy z państwami członkowskimi przygotowuje na podstawie dyrektywy 2009/125/WE rozporządzenia wykonawcze dla każdej grupy produktowej. Takie specjalne akty prawne wydano do tej pory dla 25 kategorii produktowych, m.in. dla urządzeń oświetlenia, AGD, klimatyzacji, kotłów, grzejników, RTV, IT, narzędzi przemysłowych oraz komponentów (silniki, wentylatory, zasilacze).

W 2019 r. Komisja Europejska zatwierdziła kolejną, drugą generację wymogów ekoprojektu dla 9 z 25 obecnie uregulowanych grup produktowych oraz po raz pierwszy stworzyła regulacje dla nowej grupy – sprzętu spawalniczego. Przewidziana oszczędność energii jest już znacznie skromniejsza – 167 TWh do 2030 r., czyli 14% w porównaniu ze starymi wymogami (1200 TWh do 2020 r.). Jednak nowych obowiązków jest tym razem znacznie więcej, bo poza kwestią energii będą też regulowane inne, w tym parametry wydajnościowe, informacyjne itd.

Dodatkowo, zgodnie z Planem działania UE dotyczącym gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ)[iii], Komisja położyła nacisk na aspekty związane właśnie z GOZ. Dotychczasowe wymogi dotyczące ekoprojektu były ukierunkowane głównie na efektywność energetyczną, a w drugiej generacji ekoprojektu jest badana możliwość dodatkowych wymogów w zakresie naprawy, ponownego użycia oraz podatności do recyklingu. W skrócie – te dodatkowe wymogi ekoprojektowania z zakresu gospodarki obiegu zamkniętego nazwano wymogami zasobooszczędności (ang. material efficiency). Niesłusznie, a nawet mylnie, okrzyknięto je ostatnio „prawem do naprawy”. Docelowo wszystkie nowe przepisy w tym zakresie muszą uwzględniać aspekty GOZ.

Od kiedy i kogo to dotyczy?

Prace nad nowymi wymogami ekoprojektu z aspektami uwzględniającymi GOZ trwają od 2015 r. W rezultacie powstały projekty przepisów dla 10 poniższych grup; dla produktów wymienionych w pkt 7-10 Komisja Europejska opublikowała regulacje 25 listopada 2019 r.,  zaś 5 grudnia – dla pozostałych grup, czyli pkt. 1-6. W nawiasie są podane terminy wejścia w życie pierwszej oraz drugiej serii wymogów dla danej grupy.

1. Lodówki (1 III 2021 r., 1 III 2023 r.);
2. Lodówki z funkcją sprzedaży bezpośredniej (np. lodówki w supermarketach, automaty z zimnymi napojami) (1 III 2021 r., 1 III 2023 r.);
3. Pralki i pralkosuszarki (1 III 2021 r., 1 III 2023 r.);
4. Zmywarki (1 III 2021 r., 1 III 2023 r.);
5. Wyświetlacze elektroniczne pow. 100 cm2 powierzchni, np. w tym telewizory i monitory (1 III 2021 r., 1 III 2023 r.);
6. Źródła światła i oddzielne urządzenia sterujące (1 IX 2021 r., 1 IX 2023 r.);
7. Ładowarki zewnętrzne do 250 W obsługujące małe AGD, RTV, Hi-fi, ITC, zabawki i sprzęt sportowy (1 IV 2020 r.);
8. Silniki elektryczne (1 VII 2021 r., 1 VII 2023 r.);
9. Transformatory (po 1 kVA / 50 Hz) (1 VII 2021 r.);
10. Sprzęt spawalniczy (1 I 2021 r., 1 I 2023 r.).

 W perspektywie dwu lub trzech lat należy się spodziewać regulacji dla kolejnych grup, m.in. odkurzaczy, piekarników, płyt kuchennych, okapów, a nawet smartfonów.

 Producent lub importer wprowadzający po raz pierwszy na rynek unijny powyższe urządzenia będzie musiał spełnić nowe obowiązki od 2021 r. oraz kolejne od 2023 r.

 

Co się zmienia?

Obowiązków do spełnienia jest bardzo dużo, jednak część z nich jest wspólna dla większości z 10 grup – są to wspomniane wymogi zasobooszczędności (GOZ). Skupiają się one głównie na aspektach związanych z częściami zamiennymi. W zasadzie identyczne zapisy w tym zakresie otrzymało 6 grup, bez źródeł światła, ładowarek, transformatorów oraz silników.

Dostępność części zamiennych

Producenci, importerzy lub upoważnieni przedstawiciele zajmujący się wprowadzaniem na rynek jednej z wymienionych sześciu grup produktowych będą musieli udostępnić profesjonalnym serwisom naprawczym określone części zamienne przez okres co najmniej 7 lat od momentu wprowadzenia ostatniego egzemplarza danego modelu do obrotu. W przypadku pralek będzie to nawet 10 lat. Ich minimalna lista jest wymieniona w każdej z grup produktowych. Na przykład w przypadku wyświetlaczy i TV są to co najmniej:

• zasilacz wewnętrzny,
• połączenia w celu połączenia ze sprzętem zewnętrznym (przewód, antena, USB, DVD i Blue-Ray),
• kondensatory,
• baterie i akumulatory,
• moduł DVD/Blue-Ray,
• w stosownych przypadkach moduł HD/SSD.

Druga lista części zamiennych dotyczy komponentów i akcesoriów, których wymiana nie wpływa na bezpieczeństwo użytkowania samego urządzenia, dzięki czemu mogą być wymieniane samodzielnie przez konsumentów. Dostępność tych części powinna być zapewniona przez 7 do 10 lat od zakończenia produkcji modelu. Dla TV są to np. zasilacz zewnętrzny i pilot.

Części z pierwszej listy powinny być udostępniane serwisom w dwa lata po wprowadzeniu modelu na rynek, czyli ten obowiązek dotknie najwcześniej producentów i importerów od 1 marca 2023 r. Części dla konsumentów będą musiały być udostępniane z wejściem przepisów w życie, czyli od marca 2021 r.

Dostęp do informacji dotyczących napraw i konserwacji

Producenci oraz importerzy będą mieli obowiązek udostępniać serwisom profesjonalnym także informacje zawierające m.in.:

• plan demontażu lub widok w rozłożeniu na części;
• wykaz urządzeń niezbędnych do napraw i badań;
• informacje dotyczące komponentu i diagnostyki, takie jak minimalne i maksymalne teoretyczne wartości pomiarów;
• schematy okablowania i połączeń;
• diagnostyczne kody błędów i usterek, w tym w stosownych przypadkach kody własne producenta oraz rekordy danych dotyczących zgłoszonych awarii przechowywane w oprogramowaniu wyświetlacza elektronicznego.

 

Procedura udostępniania części i informacji o naprawie

Maksymalny czas dostawy części zamiennych ustalono na 15 dni roboczych od otrzymania zamówienia. Na potrzeby zamawiania części oraz dostępu do informacji o naprawie, producent będzie prowadził na swojej stronie internetowej specjalny rejestr. Przed zarejestrowaniem wniosku może zażądać od profesjonalnego serwisu naprawczego wykazania, że ma on kompetencje techniczne oraz posiada ubezpieczenie obejmujące odpowiedzialność z tytułu prowadzonej działalności. Profesjonalna wymiana wielu elementów z przytoczonej listy części zamiennych decyduje o bezpieczeństwie urządzenia u jego użytkownika, dlatego należy się spodziewać skrupulatności producentów w ocenie takich wniosków. Elementem każdego urządzenia mającego pierwszeństwo przed kolejnymi wymogami wydajnościowymi zawsze jest bezpieczeństwo. Zezwolono także na wprowadzenie uzasadnionych opłat za dostęp do informacji dotyczących napraw i konserwacji lub za regularne aktualizacje.

Kolejnym wspólnym dla tych grup produktowych elementem jest zapewnienie, aby takie części zamienne wymienione na jednej z dwóch list można było wymienić przy użyciu ogólnodostępnych narzędzi, nie powodując przy tym trwałego uszkodzenia urządzenia.

Dostępność aktualizacji oprogramowania i oprogramowania układowego

Kolejnym obowiązkiem będzie udostępnianie przez co najmniej 8 lat od wprowadzenia do obrotu ostatniego modelu najnowszej dostępnej wersji oprogramowania układowego bezpłatnie lub po niedyskryminującej cenie. Informacje dotyczące minimalnej gwarantowanej dostępności aktualizacji oprogramowania i oprogramowania układowego, dostępności części zamiennych i informacji o naprawie produktów będą musiały być zawarte w karcie produktu dostarczanej wraz z etykietą energetyczną do danej sztuki urządzenia. Pewnym ułatwieniem będzie w tym wypadku rejestr EPREL (Europejski Rejestr Urządzeń z Etykietą Energetyczną, ang. European Product Registry for Energy Labelling), w którym producent umieści elektroniczną wersję produktu unikając w ten sposób konieczności załączania wersji papierowej ze sprzętem.

Informacje dla recyklera

Kolejnym elementem wspólnym dla sześciu grup produktowych, jest przypomnienie o zapisach z ustawy o zużytym sprzęcie[iv], gdzie wymaga się, aby konstrukcja sprzętu umożliwiała rozebranie go po zużyciu na części, a następnie recykling. Jednak od teraz informacje w tym zakresie będą musiały być dostępne na ogólnodostępnej stronie internetowej. Do tej pory producenci udostępniali takie informacje recyklerom na żądanie. W tym przypadku obowiązek będzie trwał przez 15 lat od wycofania modelu z produkcji.

 

Wymogi szczegółowe dla poszczególnych grup produktowych

Poza wspomnianymi powyżej wspólnymi wymogami ekoprojektu dotyczącymi naprawy urządzeń, wszystkie 10 grup produktowych otrzyma bardzo dużo indywidualnych wymogów, od tzw. performance po oznakowanie i informacje do ujęcia w instrukcjach obsługi.

• Sprzęt spawalniczy

Nową grupą włączoną w regulacje ekoprojektu jest sprzęt spawalniczy. Szacuje się, że do 2030 r. wymogi zawarte w rozporządzeniu dla spawarek[v] przyczynią się do osiągnięcia rocznych oszczędności energii w wysokości 1,09 TWh przy prognozowanym zużyciu 6 TWh w przypadku braku działań.

Przepisy mają zastosowanie do elektrycznych urządzeń spawalniczych typu B2B, sprzedawanych w UE, wykorzystywanych m.in. w budownictwie, energetyce, czy transporcie. Zaliczono do niej produkty stacjonarne lub przenośne używane do ręcznego, automatycznego lub półautomatycznego spawania, lutowania twardego, lutowania miękkiego lub cięcia za pomocą spawania łukowego. Sprzęt podlega pod przepisy, jeśli wykorzystuje jedną z poniższych technik spawania:

• spawanie łukowe elektrodą otuloną lub drutem proszkowym,
• spawanie elektrodą metalową w osłonie gazów aktywnych lub gazów obojętnych,
• spawanie elektrodą wolframową w osłonie gazów obojętnych lub cięcie za pomocą łuku plazmowego.

Rozporządzenie nie ma zastosowania do sprzętu do spawania, w którym wykorzystuje się spawanie łukiem krytym, spawanie łukowe o ograniczonym obciążeniu lub spawanie oporowe.

Spawarki jako grupa, będą realizowały nowe wymogi ekoprojektu już od 1 stycznia 2021 r. Od tego dnia producenci i importerzy zapewniają wymogi zasobooszczędności. Przede wszystkim przez 10 lat od wycofania z produkcji muszą zapewnić dostępność co najmniej następujących części zamiennych:

1. panel sterowania;
2. źródła zasilania;
3. obudowa urządzenia;
4. baterie;
5. uchwyt do spawania;
6. elastyczne przewody zasilania gazem;
7. reduktor do gazu;
8. podajnik drutu spawalniczego lub spoiwa;
9. wentylatory;
10. przewód zasilania;
11. oprogramowanie komputerowe i oprogramowanie układowe, w tym oprogramowanie służące do resetowania.

Dodatkowo producentów tego sprzętu dotyczą pozostałe wspólne wymogi dla części zamiennych opisane powyżej (proces zamawiania, udostępnianie dokumentacji itd.). Ponadto w instrukcjach obsługi powinny być zawarte dodatkowe informacje, m.in. wykaz występujących surowców krytycznych w orientacyjnych ilościach większych niż 1 gram na poziomie komponentów oraz wskazanie komponentów, w których występują te surowce krytyczne, orientacyjne zużycie gazu osłonowego dla reprezentatywnych planów i programów spawania oraz orientacyjne zużycie drutu spawalniczego i spoiwa dla reprezentatywnych planów i programów spawania. Sprzęt spawalniczy będzie realizował pierwsze wymogi wydajnościowe od 1 stycznia 2023 r., zgodnie z którymi sprawność trójfazowych źródeł zasilania wyjściem prądu stałego (DC) nie może być niższa niż 85%, a dwufazowych oraz trójfazowych z wyjściem prądu przemiennego – nie większa niż 80%. Maksymalny pobór mocy w stanie bezczynności to 50 W.

• Ładowarki 250 W

Kolejną grupą, która otrzymała nowe przepisy są zasilacze zewnętrzne, zwane potocznie ładowarkami. Wymogi wprowadzone Rozporządzeniem Komisji (UE) nr 2019/1782[vi] zaczęły obowiązywać najwcześniej we wszystkich 10 grupach produktowych, bo już 1 kwietnia 2020 r. Urządzenie należy zaliczyć do tej kategorii, jeżeli spełnia ono jednocześnie sześć poniższych kryteriów:

1. jest zaprojektowane do przetwarzania prądu przemiennego pobieranego z sieci zasilającej na co najmniej jedno niższe napięcie wyjściowe prądu stałego lub przemiennego;
2. jest używane z co najmniej jednym oddzielnym urządzeniem, które stanowi odbiornik podstawowy;
3. jest umieszczone w obudowie fizycznie oddzielnej od urządzenia lub urządzeń, które stanowią odbiornik podstawowy;
4. jest połączone z urządzeniem lub urządzeniami, które stanowią odbiornik podstawowy, za pomocą rozłączanych lub stałych połączeń elektrycznych typu wtyk-gniazdo, kabli, przewodów połączeniowych lub innego rodzaju przewodów instalacji elektrycznej;
5. posiada znamionową moc wyjściową nieprzekraczającą 250 watów;
6. jest używane z elektrycznymi i elektronicznymi urządzeniami gospodarstwa domowego i wyposażenia biurowego wymienionymi w załączniku nr I Rozporządzenia dla zasilaczy.

 Przepisy nie obejmują:

• przetwornic napięcia;
• zasilaczy bezprzerwowych;
• ładowarek do baterii bez funkcji zasilania;
• przetwornic do oświetlenia;
• zasilaczy zewnętrznych przeznaczonych do urządzeń medycznych;
• iniektorów mocy czynnej przez sieć Ethernet;
• stacji dokujących do urządzeń autonomicznych;
• zasilaczy zewnętrznych wprowadzonych do obrotu przed dniem 1 kwietnia 2025 r. jako części serwisowe lub części zamienne dla identycznych zasilaczy zewnętrznych, które zostały wprowadzone do obrotu przed dniem 1 kwietnia 2020 r., pod warunkiem, że na danej części serwisowej lub części zamiennej bądź na jej opakowaniu wyraźnie wskazano „Zasilacz zewnętrzny przeznaczony do użytku wyłącznie jako część zamienna do” oraz nazwę odbiornika podstawowego lub odbiorników podstawowych, do których jest on przeznaczony.

Od 1 kwietnia 2020 r. sprzęt ten musi spełniać wymogi maksymalnego zużycia energii w stanie bez obciążenia oraz minimalnej średniej sprawności podczas pracy określone w załączniku nr 2 wspomnianego Rozporządzenia. Sprawność czynna to średnia wydajność, gdy zasilacz jest podłączony do urządzenia, na przykład laptopa, gdy jest ono używane. Pobór mocy bez obciążenia to energia pobierana, gdy zasilacz jest podłączony do gniazdka elektrycznego, ale nie jest podłączony do urządzenia.

Do tego dochodzą nowe elementy informacyjne do umieszczenia na tabliczce znamionowej, w dokumentacji technicznej oraz w instrukcji obsługi. 1 kwietnia 2020 r. nowe przepisy anulują stare Rozporządzenie w sprawie ekoprojektu dla ładowarek nr 278/2009.

• Silniki elektryczne

Systemy napędzane silnikami elektrycznymi zużywają około połowy energii elektrycznej produkowanej w Unii. Szacuje się, że w 2015 r. przekształciły one 1 425 TWh energii elektrycznej w energię mechaniczną i ciepło, co odpowiada emisji 560 Mt ekwiwalentu dwutlenku węgla. Stare rozporządzenie (WE) nr 640/2009 dla silników pozwoli zaoszczędzić do 2030 r. aż 102 TWh energii rocznie. Nowe Rozporządzenie dla silników i układów bezstopniowej regulacji 2019/1781[vii], które z dniem 1 lipca 2021 r. zastąpi rozporządzenie 640/2009, pozwoli na dodatkowe 10 TWh rocznych oszczędności.

Oprócz objętych do tej pory zakresem silników indukcyjnych jednobiegowych oraz trójfazowych 50 Hz lub 50/60 Hz przepisy będą dotyczyły także kilku silników indukcyjnych, które wcześniej nie były objęte regulacjami, w tym mniejsze silniki od 120 W do 750 W, większe silniki od 375 kW do 1000 kW oraz silniki 8-biegunowe 60 Hz i silniki jednofazowe (te ostatnie dopiero od lipca 2023 r.). Poziom wymagań wzrośnie, ponieważ silniki trójfazowe o mocy znamionowej między 0,75 kW a 1000 kW muszą osiągnąć poziom IE3 do lipca 2021 r. Silniki o mocy od 75 kW do 200 kW muszą spełniać poziom IE4 od lipca 2024 r.

Z kolei układy bezstopniowej regulacji obrotów z wejściem trójfazowym podlegają pod przepisy, jeżeli są przystosowane do działania z jednym silnikiem podlegającym pod Rozporządzenie, przy mocy znamionowej silnika w granicach od 0,12 kW do 1 000 kW; mają napięcie znamionowe prądu przemiennego o wartości większej niż 100 V i nieprzekraczającej 1 000 V oraz mają tylko jedno wyjście prądu przemiennego. Lista wyłączeń spod zakresu przepisów jest dość długa i można ją w całości znaleźć w art. 2 pkt 2, 3.

• Transformatory

Nowe rozporządzenie dla transofmatorów[viii] ustanawia wymogi dotyczące ekoprojektu odnośnie wprowadzania do obrotu lub oddawania do użytku transformatorów elektroenergetycznych o minimalnej mocy znamionowej wynoszącej 1 kVA, wykorzystywanych w sieciach przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej 50 Hz lub do zastosowań przemysłowych. Wszystkie  transformatory elektroenergetyczne średniej i dużej mocy, niezależnie od tego, kiedy zostały po raz pierwszy wprowadzone do obrotu lub oddane do użytku, muszą zostać poddawanne ponownej ocenie zgodności z nowymi wymogami, jeżeli będzie miała miejsce wymiana rdzenia lub jego części oraz wymiana pełnego uzwojenia lub większej liczby pełnych uzwojeń.

Od 1 lipca 2021 r. regulacja wprowadza nowe wymogi dotyczące strat obciążeniowych, strat stanu jałowego oraz maksymalnej sprawności dla suchych oraz olejowych transformatorów elektroenergetycznych.

W przypadku, gdy indywidualna wymiana istniejącego transformatora pociąga za sobą nieproporcjonalnie wysokie koszty związane z jego instalacją, transformator, który ma zastąpić istniejący transformator, może, w drodze wyjątku, spełniać jedynie wymogi z 2015 r. dla danej mocy znamionowej. W tym kontekście koszty instalacji są nieproporcjonalnie wysokie, jeżeli koszty zastąpienia całej stacji, w której zainstalowany jest transformator, bądź zakup lub najem dodatkowej powierzchni są wyższe niż wartość bieżąca netto dodatkowych strat energii elektrycznej (z wyłączeniem opłat, podatków i innych obciążeń) przez cały oczekiwany okres jego użytkowania.

Pozostałe sześć rozporządzeń dla oświetlenia, telewizorów i wyśwetlaczy, lodówek, pralek, pralkosuszarek oraz zmywarek opublikowano 5 grudnia 2019 r., a ich wymogi wejdą w życie w dwóch etapach – w 2021 r. oraz 2023 r.

Radosław Maj

kierownik projektów, Związek producentów AGD, APPLiA Polska

---

[i]Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady UE  2009/125/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ogólne zasady ustalania wymogów dotyczących ekoprojektu dla produktów związanych z energią, Dz. UE nr L 285 z dn. 31.10.2009.

[ii] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE 017/1369 z dnia 4 lipca 2017 r. ustanawiające ramy etykietowania energetycznego i uchylające dyrektywę 2010/30/UE, Dz. UE nr L 198 z dn. 28.7.2017.

[iii] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Gospodarczego i Komitetu Regionów „Zamknięcie obiegu – plan działania UE dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym”, Bruksela, dnia 2.12.2015 r.COM (2015) 614 finał.

[iv] Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym, Dz.U. 2015 poz. 1688

[v] Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/1784 z dnia 1 października 2019 r. ustanawiające wymogi dotyczące ekoprojektu dla sprzętu do spawania na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE, Dz. UE nr L 272 z dn. 25.10.2019 https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32019R1784&from=EN

[vi] Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/1782 z dnia 1 października 2019 r. ustanawiające wymogi dotyczące ekoprojektu dla zasilaczy zewnętrznych na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE oraz uchylające rozporządzenie Komisji (WE) nr 278/2009, Dz. UE nr L 272 z dn. 25.10.2019.

[vii] Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/1781 z dnia 1 października 2019 r. ustanawiające wymogi dotyczące ekoprojektu dla silników elektrycznych i układów bezstopniowej regulacji obrotów na podstawie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE, zmieniające rozporządzenie (WE) nr 641/2009 w odniesieniu do wymogów dotyczących ekoprojektu dla pomp cyrkulacyjnych bezdławnicowych wolnostojących i pomp cyrkulacyjnych bezdławnicowych zintegrowanych z produktami oraz uchylające rozporządzenie Komisji (WE) nr 640/2009, Dz. UE nr L 272 z dn. 25.10.2019.

[viii] Rozporządzenie Komisji (UE) 2019/1783 z dnia 1 października 2019 r. zmieniające rozporządzenie (UE) nr 548/2014 z dnia 21 maja 2014 r.  w sprawie wykonania dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/125/WE w odniesieniu do transformatorów elektroenergetycznych małej, średniej i dużej mocy, Dz. UE nr L 272 z dn. 25.10.2019.