18 października 2020
Dane dla zdrowej planety. Realizacja celów unijnej polityki środowiskowej i wzrostu gospodarczego
Udostępnij
Ekologia, ochrona środowiska, zmniejszanie śladu węglowego – to tematy z dnia na dzień zyskujące na znaczeniu. Zmienić muszą się nie tylko nawyki jednostek, lecz także założenia ekonomiczne, czego świadoma jest nasza unijna wspólnota[1]. Już teraz bazą dla wielu strategii wypracowywanych na przyszłe lata są możliwości wykorzystywania potencjału danych dla urealnienia wizji zdrowej planety. Czy neutralna dla klimatu gospodarka to utopia? Poprzez jakie działania będą realizowane prośrodowiskowe cele UE? Co oznaczają cyfrowe paszporty? W niniejszym artykule zostaną przedstawione kluczowe kwestie związane z zieloną polityką UE oraz nowe możliwości rozwoju dla przedsiębiorców.
Czysta planeta dla wszystkich
Strategia unijna w zakresie środowiska wyraża się w czterech powiązanych ze sobą komunikatach: Czysta planeta dla wszystkich[2] w związku z Europejskim Zielonym Ładem[3], Europejską strategią w zakresie danych[4] oraz Kształtowaniem cyfrowej przyszłości Europy[5]. Jak zauważa Komisja Europejska, „nowe technologie, trwałe rozwiązania i innowacje radykalne mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia założeń Europejskiego Zielonego Ładu”[6], a w konsekwencji także dla długoterminowych celów wynikających z dokumentu Czysta planeta dla wszystkich. Należy w tym miejscu zwrócić uwagę, iż po raz pierwszy na skalę wspólnotową będą wdrażane tak ekstensywne strategie bazujące na cyfryzacji, które jednocześnie mają za priorytet kształtowanie niskoemisyjnej gospodarki.
Polityka prośrodowiskowa
Zgodnie z postulatami przedstawionymi przez Komisję w komunikacie Czysta planeta dla wszystkich, „przejściu na neutralność emisyjną w Europie powinny przyświecać (…) nadrzędne priorytety, w pełni zgodne z celami zrównoważonego rozwoju” [7]. Należy do nich zaliczyć przede wszystkim:
- przyspieszenie przejścia na czystą energię oraz zwiększenie jej produkcji;
- sprzyjanie wyborom konsumenckim neutralnym dla klimatu;
- upowszechnianie bezemisyjnego transportu drogowego;
- rozwój unijnej gospodarki cyfrowej poprzez wspieranie badań naukowych i innowacji;
- promowanie zrównoważonej biogospodarki;
- dostosowanie strategii politycznych z zakresu gospodarczego do działań w dziedzinie klimatu[8].
Długoterminowym planem Unii Europejskiej jest stymulowanie wzrostu gospodarczego przy jednoczesnym realizowaniu celów polityki środowiskowej, co znajduje swój wyraz w Europejskiej strategii w zakresie danych, skupiającej się na tworzeniu wspólnej, unijnej przestrzeni dla danych przemysłowych i finansowych, a także dotyczących mobilności, zdrowia, rolnictwa czy umiejętności[9]. Ponadto planowane jest wykorzystywanie danych z korzyścią dla administracji publicznej oraz na rzecz Zielonego Ładu[10]. Stanowią one kolektywne działania ukierunkowane na zwiększenie wydajności oraz poziomu środowiskowej neutralności wspomnianych wyżej systemów.
Zielone inicjatywy
Za inicjatywę najistotniejszą z punktu widzenia rozwoju innowacji przyjaznych środowisku należy uznać właśnie wspólną europejską przestrzeń danych dotyczących Zielonego Ładu. Ma ona za zadanie umożliwić „wykorzystanie istotnego potencjału, który tkwi w danych, w celu wspierania priorytetowych działań na rzecz Zielonego Ładu prowadzonych w takich obszarach jak zmiana klimatu, gospodarka o obiegu zamkniętym, zerowy poziom emisji zanieczyszczeń, bioróżnorodność, wylesianie oraz zapewnienie zgodności z przepisami”[11]. Jak wskazano w dodatku do komunikatu Europejska strategia w zakresie danych, dla wykorzystania potencjału tkwiącego w danych Komisja przeprowadzi szereg prośrodowiskowych działań i uruchomi celowościowo słuszne inicjatywy[12]. Obejmują one opisywane dalej: usługi wykorzystujące dane wielokrotnego użytku, projekt pilotażowy na rzecz wczesnego wdrożenia strategii w zakresie danych w kontekście dążenia do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń, stworzenie wspólnej europejskiej przestrzeni danych na potrzeby inteligentnych aplikacji, a także inicjatywy „GreenData4All” i „Kierunek Ziemia”[13].
Dane wielokrotnego użytku
Wdrożenie na dużą skalę usług wykorzystujących dane wielokrotnego użytku służyć będzie wspomaganiu wymiany oraz przetwarzania dużych zbiorów danych „dla zapewnienia zgodności z przepisami i zasadami ochrony środowiska związanymi z priorytetowymi działaniami określonymi w ramach Europejskiego Zielonego Ładu”[14]. Ramowy termin rozpoczęcia stopniowej implementacji omawianych usług to IV kwartał 2021 roku[15].
Paszporty produktów
Cyfrowe „paszporty produktów”[16] to prawdopodobnie jeden z najbardziej istotnych projektów w kontekście realizacji założeń Zielonego Ładu, w szczególności dla budowania rynku produktów i usług środowiskowo neutralnych. Wspomniane paszporty docelowo mają zawierać „informacje na temat pochodzenia, trwałości, składu oraz możliwości ponownego użycia, naprawy i demontażu produktu, a także postępowania z produktem na koniec jego przydatności do użycia”[17]. Wedle szacunków Komisji, ich opracowanie będzie możliwe w ramach wspólnej europejskiej przestrzeni danych na potrzeby inteligentnych aplikacji dla gospodarki, a czas podjęcia tej inicjatywy został wyznaczony na rok 2021[18]. W tym samym terminie jest planowane wypracowanie sektorowych strategii w zakresie danych, przyjęcie strategii na rzecz zrównoważonych produktów wraz z ich paszportami oraz stworzenie programów mających służyć mapowaniu zasobów i monitorowaniu przemieszczania odpadów[19]. Budowanie strategii dla zrównoważonej produkcji na rynku wspólnotowym zostało poparte także w komunikacie Komisji Europejskiej – Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy[20]. W ramach kluczowych działań wymienia się inicjatywę dotyczącą urządzeń elektronicznych o zamkniętym cyklu życia[21]. Dzięki niej już faza projektowania urządzenia ma uwzględniać takie czynniki jak trwałość, konserwacja, ponowne wykorzystanie, demontaż i recykling, celem wydłużenia cyklu ich eksploatacji oraz zapobieganiu przedwczesnemu pozbywaniu się tych urządzeń[22].
Zerowa emisja zanieczyszczeń
Dążenie przez wspólnotę europejską do osiągnięcia zerowego poziomu emisji zanieczyszczeń ma zostać wyrażone poprzez inicjację projektu pilotażowego na rzecz wczesnego wdrożenia strategii w zakresie danych[23]. Jej założenia mają maksymalizować wykorzystanie danych dotyczących między innymi emisji chemikaliów, zanieczyszczeń powietrza, wody i gleby, obecności substancji niebezpiecznych w produktach dostępnych na rynku[24]. Stwierdza się, iż obecnie wspomniane wyżej dane nie są w pełni wykorzystywane, a mogą w przyszłości przynieść bezpośrednie korzyści zarówno konsumentom, jak i całej planecie, w dodatku na wczesnym etapie ich przetworzenia[25] – pod warunkiem przyjęcia odpowiednich założeń strategicznych oraz wypracowania skutecznej technologii analizy danych. Za termin wdrożenia tego projektu pilotażowego przyjmuje się IV kwartał przyszłego roku[26], czyli tak samo jak w przypadku omówionych wcześniej usług wykorzystujących dane wielokrotnego użytku.
GreenData4All
Dwie wyróżniające się inicjatywy pochodne względem fundamentu w postaci wspólnej przestrzeni danych dla Zielonego Ładu to „GreenData4All” i „Kierunek Ziemia”[27] [28]. Pierwsza z nich – „GreenData4All” – obejmie „ocenę funkcjonowania i ewentualną zmianę dyrektywy w sprawie infrastruktury informacji przestrzennej w UE (INSPIRE) oraz dyrektywy w sprawie dostępu do informacji o środowisku”[29], z planowanym terminem rozpoczęcia oceny na koniec roku 2021 bądź I kwartał roku 2022[30]. Jak wskazuje Komisja, „dokonana zostanie modernizacja systemu regulacji (…), co ułatwi organom publicznym w UE, przedsiębiorstwom i obywatelom wspieranie przejścia na bardziej ekologiczną i neutralną pod względem emisji dwutlenku węgla gospodarkę”[31]. Z powyższego założenia można wnioskować, iż inicjatywa „GreenData4All” doprowadzi do nowelizacji przepisów szczebla unijnego w taki sposób, aby ułatwić przepływ danych pomiędzy instytucjami i przedsiębiorstwami, prawdopodobnie z naciskiem na prawo nowych technologii i ochrony danych osobowych. Niemniej obecnie dysponujemy jedynie przypuszczeniami co do szczegółowego zakresu przedmiotowego zmian prawnych w tym obszarze.
Kierunek Ziemia
Prawdopodobnie najbardziej intrygującym projektem pilotażowym, mającym realizować założenia Zielonego Ładu, jest inicjatywa „Kierunek Ziemia”. Prace nad projektem cyfrowego bliźniaka Ziemi, który ma zostać zbudowany w ramach wspomnianej inicjatywy, powinny rozpocząć się już w 2021 roku[32]. Co konkretnie umożliwi cyfrowy bliźniak? Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez Komisję Europejską, będzie to „wizualizacja, monitorowanie i prognozowanie aktywności natury i człowieka na naszej planecie w celu wsparcia zrównoważonego rozwoju, a tym samym wspierania europejskich wysiłków na rzecz poprawy stanu środowiska naturalnego (…)”[33]. Oznacza to nic innego, jak symulację środowiskową o wysokim stopniu zaawansowania, bazującą na danych gospodarczych i społecznych dotyczących jednostek. Omawiana inicjatywa została nadmieniona jako jeden z kluczowych obszarów działań w komunikacie dotyczącym kształtowania cyfrowej przyszłości Europy, jako posiadająca potencjał ulepszenia prognozowania środowiskowego i zarządzania kryzysowego we wspólnocie[34].
Transformacja sektora ICT
Zgodnie z założeniami Komisji Europejskiej mają zostać powołane „inicjatywy mające na celu zapewnienie, by najpóźniej do 2030 r. centra danych były neutralne dla klimatu, wysoce energooszczędne i zrównoważone”[35]. Powyższe jest powodowane faktem, iż ślad środowiskowy sektora ICT[36] jest „znaczny, szacowany na 5–9% całkowitego światowego zużycia energii elektrycznej oraz ponad 2% wszystkich emisji”[37]. Celem wyznaczonym względem centrów danych i telekomunikacji jest osiągnięcie stanu neutralności klimatycznej w ciągu najbliższych dziesięciu lat poprzez zwiększenie energooszczędności i wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, a także wdrożenie recyklingu energii z odpadów[38]. Jak wskazano wprost, oznacza to całkowitą transformację ekologiczną sektora ICT, który wciąż dynamicznie się rozwija, a co za tym idzie – zwiększa swój ślad emisyjny. Tym samym przedsiębiorcy z branż informatycznej czy telekomunikacyjnej w przyszłości mogą spodziewać się uruchomienia programów refinansowania lub wsparcia dla wdrażania technologii nisko- lub bezemisyjnych w swoich strukturach, tudzież ulg związanych z prowadzeniem działalności w sposób neutralny środowiskowo.
Bezemisyjne innowacje
W komunikacie Czysta planeta dla wszystkich Komisja Europejska zadeklarowała przeznaczenie blisko 35 miliardów euro środków budżetowych na opracowanie innowacyjnych i opłacalnych rozwiązań bezemisyjnych w ramach programu „Horyzont Europa”[39] [40]. Ponadto zarówno przedsiębiorcy, jak i naukowcy mogą szukać wsparcia w Europejskiej Radzie ds. Innowacji, działającej w ramach programu pilotażowego oraz „promującej oparte na współpracy, interdyscyplinarne badania naukowe i innowacje w zakresie inspirowanych nauką i radykalnie nowatorskich technologii przyszłości”[41]. Z kolei młodzi innowatorzy i startupy na terytorium Europy mogą ubiegać się o pomoc finansową ze strony Europejskiego Instytutu Innowacji i Technologii[42] [43]. Możliwości pozyskania finansowania lub inwestorów jest wiele i należy się spodziewać, iż w nadchodzących latach będzie ich przybywać w szczególności dla technologii niskoemisyjnych i bezemisyjnych.
Recykling danych
Już samo stanowisko Komisji Europejskiej, która za jeden z filarów dążenia do środowiskowej neutralności wspólnoty uważa budowanie cyfrowego rynku, pokazuje, jak ważną rolę w ochronie naszej planety może pełnić odpowiednio zarządzana i wykorzystywana własność intelektualna. Oprócz innowacji wprost dedykowanych kwestiom środowiskowym, nie można zapominać o wtórnej przydatności danych. Realizacja prośrodowiskowej polityki UE z powodzeniem może być realizowana poprzez udostępnianie danych w modelach B2G oraz B2B, dzielenie się publikacjami naukowymi, wynikami badań i innymi, tematycznie korespondującymi przedmiotami prawa autorskiego, przemysłowego oraz patentowego na warunkach wolnych licencji. Działania te mogą przyczynić się do zmian, które zbliżą nas o krok do „zdrowej Ziemi”. Także Unia Europejska z pewnością będzie uruchamiać coraz więcej programów, dzięki którym tak zwany „recykling danych”, a więc ich uproszczona wymiana pomiędzy podmiotami, będzie ułatwiona tudzież gratyfikowana. Prognozować można przesunięcie siły inwestycji publicznych w kierunku rozwiązań realizujących unijną politykę prośrodowiskową.
Nowe kierunki rozwoju
Obranie przez Unię Europejską kursu proekologicznego tworzy możliwość rozwoju w nowych, dotychczas niewystarczająco eksploatowanych kierunkach. Na naszych oczach kształtują się trendy w biznesie i nauce na następne lata. Są nimi technologie, badania i innowacje mogące przyczynić się do budowania środowiskowo zrównoważonego społeczeństwa i gospodarki. Neutralność klimatyczna, dążenie do minimalizowania emisji, recykling danych – to kluczowe obszary, które już teraz zyskują na znaczeniu w kontekście perspektyw rozwoju każdego przedsiębiorstwa. Warto już teraz skupić się na budowaniu spójnego wizerunku firmy innowacyjnej i jednocześnie przyjaznej planecie, aby w nadchodzącym czasie zyskać zaufanie odbiorcy, a w konsekwencji zwiększać swoją wartość rynkową.
Karolina Kaim
specjalistka ds. własności intelektualnej, w szczególności w obszarach nowych technologii i prawa amerykańskiego, współpracuje z kancelarią Barta & Kaliński sp. j. w Krakowie
Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie wiedzy PARP
Artykuł pochodzi z biuletynu Euro Info Enterprise Europe Network nr 5/2020
[1] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów i Europejskiego Banku Inwestycyjnego z dnia 28 listopada 2018 roku - Czysta planeta dla wszystkich. Europejska długoterminowa wizja strategiczna dobrze prosperującej, nowoczesnej, konkurencyjnej i neutralnej dla klimatu gospodarki, COM(2018) 773, s. 1, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0773&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[2] Komunikat Komisji (…) - Czysta planeta dla wszystkich (…), https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0773&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[3] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 11 grudnia 2019 roku – Europejski Zielony Ład, COM(2019) 640, https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:b828d165-1c22-11ea-8c1f-01aa75ed71a1.0016.02/DOC_1&format=PDF, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[4] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 19 lutego 2020 roku – Europejska strategia w zakresie danych, COM(2020) 66, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0066&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[5] Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z dnia 19 lutego 2020 r. – Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy, COM(2020) 67, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0067&from=PL, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[6] Komunikat Komisji (…) z dnia 11 grudnia 2019 roku – Europejski Zielony Ład, COM(2019) 640, s. 21, https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:b828d165-1c22-11ea-8c1f-01aa75ed71a1.0016.02/DOC_1&format=PDF, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[7] Komunikat Komisji (…) z dnia 28 listopada 2018 roku - Czysta planeta dla wszystkich (…), s. 28, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0773&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[8] Tamże, s. 28–29.
[9] Komunikat Komisji (…) z dnia 19 lutego 2020 r. – Europejska strategia w zakresie danych, s. 24–25, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0066&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[10] Tamże.
[11] Tamże, s. 24.
[12] Dodatek do komunikatu – Europejska strategia w zakresie danych. Wspólne europejskie przestrzenie danych w sektorach strategicznych i dziedzinach interesu publicznego, s. 28-29, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0066&from=EN, data dostępu: 22 lipca 2020 r.
[13] Tamże.
[14] Tamże, s. 29.
[15] Tamże.
[16] Tamże.
[17] Tamże.
[18] Tamże.
[19] Tamże.
[20] Komunikat Komisji (…) z dnia 19 lutego 2020 r. – Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy, COM(2020) 67, s. 14, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0067&from=PL, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[21] Tamże.
[22] Tamże.
[23] Tamże.
[24] Tamże.
[25] Tamże.
[26] Tamże.
[27] Zwany także „cyfrowym bliźniakiem Ziemi”.
[28] Komunikat Komisji (…) z dnia 19 lutego 2020 r. – Europejska strategia w zakresie danych, s. 24, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0066&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[29] Dodatek do komunikatu – Europejska strategia w zakresie danych. Wspólne europejskie przestrzenie danych w sektorach strategicznych i dziedzinach interesu publicznego, s. 28–29, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0066&from=EN, data dostępu: 22 lipca 2020 r.
[30] Tamże.
[31] Tamże, s. 29.
[32] Tamże.
[33] Tamże.
[34] Komunikat Komisji (…) z dnia 19 lutego 2020 r. – Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy, COM(2020) 67, s. 14, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0067&from=PL, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[35] Tamże, s. 13.
[36] Sektor informacyjno-telekomunikacyjny.
[37] Komunikat Komisji (…) z dnia 19 lutego 2020 r. – Kształtowanie cyfrowej przyszłości Europy, COM(2020) 67, s. 13, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52020DC0067&from=PL, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[38] Tamże.
[39] Komunikat Komisji (…) z dnia 28 listopada 2018 r. - Czysta planeta dla wszystkich (…), s. 21-22, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0773&from=EN, data dostępu: 20 lipca 2020 r.
[40] Horyzont Europa. Kolejny program inwestycyjny UE w zakresie badań naukowych i innowacji (2021-2027), https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/horizon_europe_pl_-_inwestycje_ktore_ksztaltuja_nasza_przyszlosc.pdf, data dostępu: 24 lipca 2020 r.
[41] Enhanced European Innovation Council (EIC) Pilot – Funding, https://ec.europa.eu/research/eic/index.cfm?pg=funding, data dostępu: 25 lipca 2020 r.
[42] Komunikat Komisji (…) z dnia 28 listopada 2018 roku - Czysta planeta dla wszystkich (…), s. 22, https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52018DC0773&from=EN, data dostępu: 20.07.2020 r.
[43] EIT Funding Model, https://eit.europa.eu/our-communities/eit-innovation-communities/eit-funding-model, data dostępu: 26 lipca 2020 r.