Przygotowany przez Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii pakiet regulacji obejmuje projekt ustawy o wspieraniu nowych inwestycji (dalej jako: „ustawa”) wraz z projektami rozporządzeń wykonawczych, tj. rozporządzenia w sprawie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na obszarach oraz rozporządzenia w sprawie ustalenia obszarów i przypisania ich zarządzającym². 20 lutego 2018 r. projekt ustawy został przyjęty przez Radę Ministrów, a następnie zostanie skierowany do Sejmu.

Kluczowe zmiany w stosunku do obecnego systemu wsparcia obejmują:

• odejście od ograniczeń terytorialnych – wsparcie w postaci zwolnienia od podatku dochodowego (PIT lub CIT) dostępne będzie nie jak dotychczas wyłącznie z tytułu realizacji nowej inwestycji na obszarze objętym statusem SSE, ale na terenie całego kraju;
• wprowadzenie kryteriów dostępu – na wsparcie będą mogli liczyć jedynie przedsiębiorcy, których projekty spełniają kryteria ilościowe w zakresie minimalnych kosztów kwalifikowanych inwestycji oraz kryteria jakościowe – skorelowane z celami Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju.

Analogicznie jak w przypadku zwolnień podatkowych w SSE, wsparcie w ramach nowego instrumentu będzie stanowić regionalną pomoc inwestycyjną, tj. pomoc ukierunkowaną na przyspieszenie rozwoju najsłabiej rozwiniętych regionów poprzez wspieranie nowych inwestycji i tworzenie nowych miejsc pracy związanych z nowymi inwestycjami, dopuszczalną na zasadach określonych w regulacjach Unii Europejskiej³.

Z chwilą wejścia w życie nowych przepisów, nie będą już wydawane nowe zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie SSE – ustawa o SSE będzie miała zastosowanie jedynie do zmiany, cofnięcia lub stwierdzenia wygaśnięcia obecnych zezwoleń.

Operatorzy nowego instrumentu wsparcia – zadania spółek zarządzających obszarami

Określone w ustawie zadania w zakresie wspierania inwestycji zostaną powierzone spółkom zarządzającym obecnie specjalnymi strefami ekonomicznymi, przy czym obszar ich działania nie będzie, jak dotychczas, ograniczony jedynie do terenów posiadających status SSE, ale obejmie całą Polskę. Każdej ze spółek zostanie przypisany obszar obejmujący określoną liczbę powiatów („obszar”), na terenie którego dana spółka („zarządzający obszarem”) będzie realizować działania ukierunkowane na inicjowanie nowych inwestycji i ich rozwój, obejmujące w szczególności:

• udostępnianie przedsiębiorcom składników mienia pozostających w dyspozycji zarządzającego obszarem oraz gospodarowanie takimi składnikami mienia w sposób ułatwiający przedsiębiorcom prowadzenie działalności gospodarczej;
• świadczenie nieodpłatnych usług informacyjnych na rzecz przedsiębiorców ubiegających się o wsparcie oraz korzystających ze wsparcia, a także innych odpłatnych usług wskazanych w planie rozwoju inwestycji;
• prowadzenie działań promujących działalność gospodarczą i nowe inwestycje;
• pomoc przedsiębiorcom w kontaktach z administracją publiczną;
• współpracę ze szkołami ponadpodstawowymi oraz uczelniami wyższymi w zakresie uwzględniania w procesie kształcenia potrzeb rynku pracy.

Zarządzający obszarem będzie zobowiązany do opracowania planu rozwoju inwestycji, określającego w szczególności cele, do których osiągnięcia dąży zarządzający obszarem. Ponadto dla każdego z obszarów zostanie powołana rada rozwoju obszaru gospodarczego składająca się z przedstawicieli przedsiębiorców, samorządu terytorialnego oraz wojewódzkich rad dialogu społecznego.

Jakie inwestycje mogą liczyć na wsparcie – kryteria dostępu

Wsparcie udzielane będzie z tytułu realizacji przedsięwzięcia stanowiącego „nową inwestycję” w rozumieniu przepisów o pomocy regionalnej, tj. inwestycję w rzeczowe aktywa trwałe lub wartości niematerialne i prawne związane z założeniem nowego zakładu, zwiększeniem zdolności produkcyjnej istniejącego zakładu, dywersyfikacją produkcji poprzez wprowadzenie produktów uprzednio nieprodukowanych w zakładzie lub zasadniczą zmianą dotyczącą procesu produkcyjnego istniejącego zakładu.

Analogicznie jak w przypadku pomocy publicznej w SSE, pewne rodzaje działalności gospodarczej będą z góry wyłączone z możliwości uzyskania wsparcia. Będzie ono niedostępne w przypadku działalności prowadzonej m.in. w zakresie:

• wytwarzania materiałów wybuchowych,
• wyrobów tytoniowych,
• napojów alkoholowych oraz spirytusu,
• usług budowlanych,
• handlu hurtowego i detalicznego,
• usług hotelowych i gastronomicznych,
• usług finansowych i ubezpieczeniowych,
• usług profesjonalnych, naukowych i technicznych (z wyjątkiem usług audytu finansowego, rachunkowo-księgowych oraz usług w zakresie badań i analiz technicznych oraz w zakresie badań naukowych i prac rozwojowych),
• usług edukacyjnych czy kulturalnych.

Wsparcie nie będzie udzielane również w przypadkach, gdy pomoc regionalna jest wyłączona na mocy rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z[nbsp]rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu, tj. przykładowo w sektorach hutnictwa żelaza i stali, węglowym, budownictwa okrętowego, włókien syntetycznych czy w sektorze transportu.

Planowana inwestycja będzie musiała spełniać zarówno kryteria ilościowe, jak i kryteria jakościowe, określone w rozporządzeniu w sprawie pomocy publicznej udzielanej przedsiębiorcom na obszarach.

Kryteria ilościowe, czyli minimalne koszty kwalifikowane inwestycji, do poniesienia których zobowiązany będzie inwestor, uzależnione są od poziomu bezrobocia w powiecie, gdzie realizowana będzie inwestycja – im wyższa stopa bezrobocia, tym mniejsze wymagane koszty kwalifikowane. Zależą także od wielkości przedsiębiorcy, tzn. dla mikro-, małych i średnich przedsiębiorców (MMŚP)⁴[nbsp]są one znacząco niższe niż w przypadku dużych firm, tj. ulegają obniżeniu odpowiednio o 98%, 95% i 80%. Według projektu rozporządzenia kryteria ilościowe przedstawiają się następująco:

Kryteria ilościowe będą obniżone również dla inwestycji w sektorach nowoczesnych usług dla biznesu⁵[nbsp]oraz badawczo-rozwojowym – o 80% w stosunku do poziomu przewidzianego dla dużych przedsiębiorców.

Z kolei kryteria jakościowe oceny projektów mają zapewnić, by wsparcie było ukierunkowane na inwestycje wpisujące się w założenia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, czyli kluczowego dokumentu w obszarze średnio- i długofalowej polityki gospodarczej Polski⁶. Kryteria te obejmują cztery obszary rozwoju:

• strukturalny,
• naukowy,
• zrównoważony oraz
• rozwój zasobów ludzkich.

Szczegółowy opis kryteriów jakościowych oraz sposób weryfikacji ich spełnienia będzie zawarty w załączniku do rozporządzenia, przy czym zestawy kryteriów będą różne dla projektów realizowanych w sektorze nowoczesnych usług dla biznesu i dla projektów przemysłowych. Według projektu rozporządzenia obejmują one następujące kryteria oceny:

• tworzenie wyspecjalizowanych miejsc pracy i oferowanie stabilnego zatrudnienia;
• inwestowanie w branże zgodne z aktualną polityką rozwojową kraju, w których Polska może uzyskać przewagę konkurencyjną (branże: lotnicza, stoczniowa, biotechnologiczna, farmaceutyczna, elektroniczna, maszynowa, chemiczna, meblarska, spożywcza, IT, produkcji środków transportu i części do nich, produkcji urządzeń medycznych);
• inwestowanie w projekty usługowe wspierające branże zgodne z aktualną polityką rozwojową kraju, w których Polska może uzyskać przewagę konkurencyjną;
• określony poziom sprzedaży eksportowej (udział sprzedaży na eksport na poziomie co najmniej przeciętnej intensywności sprzedaży eksportowej przedsiębiorstw niefinansowych);
• współpraca z jednostkami badawczo-rozwojowymi lub naukowymi;
• prowadzenie działalności w zakresie badań i rozwoju;
• przyczynianie się do rozwoju klastrów sektorowych;
• tworzenie centrum nowoczesnych usług dla biznesu o zasięgu wykraczającym poza Polskę;
• podejmowanie inwestycji na obszarach o wysokim poziomie bezrobocia (powiaty ze stopą bezrobocia przewyższającą przeciętną stopę bezrobocia w kraju według danych GUS);
• miejsce lokalizacji inwestycji (lokalizacja w miastach średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze lub gminach graniczących z tymi miastami albo na obszarze powiatów lub miast na prawach powiatu, w których stopa bezrobocia wynosi co najmniej 160% przeciętnej stopy bezrobocia w kraju);
• wspieranie pracowników w zdobywaniu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych;
• współpraca ze szkołami branżowymi;
• podejmowanie dodatkowych działań z zakresu opieki nad pracownikiem, np. oferowanie udziału w dodatkowych programach opieki zdrowotnej.

Oprócz wyżej wymienionych, wśród kryteriów jakościowych w obszarze „rozwój zrównoważony” znalazło się również posiadanie statusu mikro-, małego lub średniego przedsiębiorcy – przedsiębiorcy z[nbsp]sektora MMŚP będą zatem otrzymywać z tego tytułu dodatkowy punkt przy ocenie wniosku o[nbsp]przyznanie wsparcia.

Za spełnienie każdego z kryteriów jakościowych przyznawany będzie 1 punkt. Wsparcie będą mogły uzyskać co do zasady projekty, które otrzymają nie mniej niż 60% maksymalnej liczby punktów. Jednak w przypadku inwestycji realizowanych w najsłabiej rozwiniętych regionach Polski, czyli tych, gdzie maksymalna intensywność pomocy regionalnej jest najwyższa, wymagana będzie mniejsza liczba punktów, czyli nie mniej niż 50% maksymalnej liczby w przypadku obszarów, gdzie intensywność pomocy wynosi 35%, oraz nie mniej niż 40% maksymalnej liczby dla obszarów z intensywnością pomocy na poziomie 50%.

Maksymalna intensywność pomocy regionalnej jest to wartość pomocy, jakiej można udzielić z tytułu realizacji inwestycji na danym obszarze kraju, wyrażona procentowo w stosunku do kosztów kwalifikujących się do objęcia tą pomocą. Są nimi: koszty inwestycji (w szczególności koszty nabycia gruntów, koszty nabycia, rozbudowy lub modernizacji środków trwałych, koszty nabycia wartości niematerialnych i prawnych) – w przypadku pomocy z tytułu kosztów nowej inwestycji, albo dwuletnie koszty pracy nowo zatrudnionych pracowników – w przypadku pomocy z tytułu tworzenia nowych miejsc pracy. Maksymalne intensywności pomocy regionalnej dla Polski, ustalone zgodnie z właściwymi wytycznymi Komisji Europejskiej, określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 30 czerwca 2014 r. w sprawie ustalenia mapy pomocy regionalnej na lata 2014‒2020 (Dz.U. z 2014 r. poz. 878)⁷.

Wysokość wsparcia

Wysokość możliwej do uzyskania pomocy publicznej, czyli maksymalna kwota zwolnienia podatkowego, z jakiego skorzystać będzie mógł przedsiębiorca realizujący nową inwestycję, uwarunkowana jest kilkoma czynnikami.

Po pierwsze, biorąc pod uwagę, że dopuszczalny poziom pomocy regionalnej określa się jako procent kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, tj. kosztów inwestycji lub dwuletnich kosztów pracy nowo zatrudnionych pracowników, maksymalna wysokość pomocy będzie uzależniona od wysokości tych kosztów.

Po drugie, o wysokości wsparcia będzie decydować poziom bezrobocia w miejscu lokalizacji inwestycji. Biorąc pod uwagę to kryterium, maksymalna intensywność pomocy będzie kształtować się następująco:

Jednocześnie przy ustalaniu intensywności pomocy dla danego projektu brane będą pod uwagę dodatkowe warunki odnoszące się do maksymalnych poziomów pomocy dla poszczególnych regionów Polski, określonych w mapie pomocy regionalnej. Według projektu rozporządzenia warunki te przedstawiają się następująco:

Poziom dostępnego wsparcia uzależniony będzie również od wielkości przedsiębiorcy. W przypadku pomocy regionalnej udzielanej małym przedsiębiorcom wyżej wskazane maksymalne intensywności pomocy zostają podwyższone o 20 punktów procentowych brutto, zaś w przypadku średnich przedsiębiorców o 10 punktów procentowych brutto.

W przypadku realizacji inwestycji w powiatach, w których znajdują się miasta średnie tracące funkcje społeczno-gospodarcze⁸[nbsp]lub które mają siedzibę w takim mieście, a także w gminach graniczących z tymi miastami (z wyłączeniem gmin mających status miasta na prawach powiatu), przysługiwać będzie intensywność na maksymalnym poziomie wynikającym z mapy pomocy regionalnej.

Wyżej wskazane poziomy intensywności określają maksymalny możliwy do wykorzystania limit pomocy publicznej. W praktyce wartość pomocy, którą faktycznie otrzyma przedsiębiorca, tj. kwota zwolnienia podatkowego, będzie zależeć również od okresu, na jaki udzielone zostanie wsparcie, oraz od wysokości osiągniętego przez niego w tym okresie dochodu – w sytuacji, gdy dochody będą niewielkie lub przedsięwzięcie przez dłuższy okres będzie generować straty, faktyczna kwota wykorzystanej w okresie wsparcia pomocy może okazać się znikoma w stosunku do maksymalnej wartości pomocy, do której przedsiębiorca nabył prawo, realizując inwestycję o określonych kosztach kwalifikowanych⁹.

Decyzja o wsparciu

Podstawę korzystania ze wsparcia będzie stanowić wydawana na wniosek przedsiębiorcy decyzja administracyjna (decyzja o wsparciu), określająca okres jej obowiązywania, przedmiot działalności gospodarczej oraz warunki, do spełnienia których zobowiązany będzie przedsiębiorca, dotyczące:

• zatrudnienia w związku z nową inwestycją przez określony czas określonej liczby pracowników;
• poniesienia w określonym terminie kosztów kwalifikowanych inwestycji;
• terminu zakończenia realizacji inwestycji, po upływie którego koszty inwestycji poniesione przez przedsiębiorcę nie mogą być uznane jako koszty kwalifikowane;
• maksymalnej wysokości kosztów kwalifikowanych, jakie mogą być uwzględnione przy określeniu maksymalnej wysokości pomocy publicznej;
• kryteriów ilościowych i jakościowych;
• lokalizacji inwestycji.

Oprócz spełnienia warunków określonych w decyzji korzystanie ze wsparcia będzie także wymagać zachowania ogólnych zasad dotyczących udzielania pomocy regionalnej, przede wszystkim warunku utrzymania inwestycji lub nowo utworzonych miejsc pracy przez okres 5 lat w przypadku dużych przedsiębiorców albo 3 lat w przypadku MMŚP. Należy także pamiętać, że pomoc regionalna powinna wywoływać tzw. efekt zachęty, co oznacza w szczególności, że wniosek o wydanie decyzji o wsparciu musi zostać złożony przed rozpoczęciem prac nad projektem.

Okres, na jaki wydawane będą decyzje o wsparciu, będzie zróżnicowany w zależności od poziomu intensywności pomocy dla danego obszaru określonej w mapie pomocy regionalnej i wyniesie:

• 10 lat na obszarach o intensywności pomocy publicznej do 25%,
• 12 lat na obszarach o intensywności pomocy publicznej od 25% do 35%,
• 15 lat na obszarach o intensywności pomocy publicznej od 35% do 50%.

Ponadto wsparcie na okres 15 lat otrzymają inwestycje zlokalizowane na terenie objętym statusem SSE.

Organem wydającym decyzję o wsparciu oraz kontrolującym realizację przez przedsiębiorcę warunków będzie minister właściwy do spraw gospodarki (obecnie Minister Przedsiębiorczości i Technologii), przy czym ustawa przewiduje możliwość powierzenia tych kompetencji zarządzającemu obszarem w drodze rozporządzenia ministra. Biorąc pod uwagę dotychczasową praktykę funkcjonowania SSE, w ramach której wydawanie zezwoleń strefowych oraz kontrola przedsiębiorców zostały przekazane spółkom zarządzającym, należy się spodziewać, że również w przypadku nowej regulacji przyjęte zostanie analogiczne rozwiązanie. Podejmowanie decyzji o uchyleniu, zmianie oraz stwierdzeniu wygaśnięcia decyzji o wsparciu pozostanie w kompetencji ministra.

[nbsp]

Agata Kudelska

autorka jest radcą prawnym z wieloletnim doświadczeniem w doradztwie przy projektach inwestycyjnych realizowanych z udziałem pomocy publicznej, w tym w specjalnych strefach ekonomicznych.