W obliczu zmian w oznakowywaniu sprzętu z etykietami energetycznymi. Czyli nowe etykiety energetyczne 2021

Etykiety energetyczne to od ponad 20 lat jedno z najskuteczniejszych narzędzi Unii Europejskiej w całej polityce klimatycznej. Tzw. system etykietowania urządzeń związanych z energią wraz ze ściśle powiązanymi przepisami o ekoprojektowaniu urządzeń związanych z energią (Dyrektywa 2009/125/WE) odpowiadają za realizację połowy unijnego celu Europa 2020 w zakresie redukcji zużycia energii oraz 1/5 celu w zakresie redukcji emisji CO².

Ustawa o etykietowaniu energetycznym produktów związanych z energią to od 19 czerwca 2019 r. nowa nazwa znanej w kilku branżach Ustawy z dnia 14 września 2012 r. o informowaniu o zużyciu energii przez produkty wykorzystujące energię oraz o kontroli realizacji programu znakowania urządzeń biurowych[1]. Nowy tytuł aktu prawnego tylko jedna z kilku zmian wynikających z nowelizacji ustawy opublikowanej w Dzienniku Ustaw w dniu 4 czerwca 2019 r. Ich głównym celem jest dostosowanie polskich przepisów do nowego unijnego systemu etykietowania, który dwa lata temu uległ istotnym zmianom. Wówczas Dyrektywę ramową o etykietach 2010/30/UE[2] zastąpiono obowiązującym bezpośrednio we wszystkich państwach członkowskich UE Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1369 z dnia 4 lipca 2017 r. („Rozporządzenie ramowe”) ustanawiającego ramy etykietowania energetycznego. Obowiązuje ono od 1 sierpnia 2017 r.

W celu uniknięcia stosowania podwójnej regulacji, polski ustawodawca zdecydował się na ujednolicenie przepisów. Dlatego też przy okazji nowelizacja ustawy wykreślono z jej treści m.in. definicje i obowiązki firm i wskazano unijne Rozporządzenie 2017/1369 jako ten akt prawny, w którym należy ich teraz szukać. To co pozostaje w polskiej Ustawie, to kwestie leżące w wyłącznej kompetencji krajów członkowskich, czyli system kontroli oraz kar za niespełnienie wymogów zapisanych w unijnym Rozporządzeniu.

Wraz z wejściem w życie nowelizacji ustawy podmioty dostarczające lub sprzedające urządzenia powinny szukać swoich obowiązków tylko w Rozporządzeniu ramowym 2017/1369 oraz przyjmowanych na jego podstawie stosownych Rozporządzeniach Delegowanych Komisji Europejskiej, dedykowanych konkretnym grupom produktowym. Kilka z nich, np. te dotyczące chłodziarek, pralek, pralko-suszarek, zmywarek, oświetlenia oraz telewizorów, wejdzie w życie najprawdopodobniej we wrześniu.

Rozporządzenie ramowe 2017/1369

Rozporządzenie ramowe, o którym była mowa wcześniej, wprowadza dwie kluczowe zmiany:

1) nową procedurę i harmonogram  zmiany skali efektywności energetycznej urządzeń;

2) wymóg rejestrowania sprzętu w bazie danych dla modeli z etykietami energetycznymi, czyli w tzw. EPREL (European product database for energy labelling – Europejski rejestr etykiet energetycznych).

Nowe etykiety energetyczne – harmonogram i wygląd

Zasady przeskalowania etykiet, czyli likwidacji „plusów” (klas A+, A++ oraz A+++ i powrót do siedmiopunktowej skali A, B, C, D, E, F, G), określa art. 11 Rozporządzenia 2017/1369. Polega ono na tym, że „widełki”, czyli zakresy zużycia energii w danej klasie, są ustalane w taki sposób, aby w momencie wprowadzenia nowej etykiety było praktycznie niemożliwe to, że jakikolwiek produkt zakwalifikuje się do klasy energetycznej A i bardzo mało prawdopodobne, że trafi do klasy B. Inaczej mówiąc, najlepsze urządzenia z obecnej klasy A+++ w momencie przeskalowania w najlepszym układzie trafią do klasy B lub C, a najmniej efektywne na rynku urządzenia z obecnej klasy A+ trafią do klasy najniższej, czyli G. Oznacza to, że dwie pierwsze klas (A oraz B) w momencie przeskalowania mają pozostać puste, tzn. na rynku nie będzie urządzeń w tej klasie. Zabieg ten ma uchronić przed zbyt częstym przeskalowywaniem i zapewnić stabilność w danej grupie przez najbliższe 10 lat. Powyższe założenia określone w Rozporządzeniu ramowym są następnie doprecyzowywane w Rozporządzeniach Delegowanych Komisji Europejskiej dla danej grupy produktowej.

Przepisy wprowadzają także harmonogram przeskalowywania etykiet w danej grupie produktowej. W pierwszej kolejności etykiety zmieni pięć grup produktowych. Zgodnie z przyjętymi 4 marca 2019 r. Rozporządzeniami Delegowanymi Komisji Europejskiej od 1 marca 2021 r. w punktach sprzedaży na sprzęcie chłodniczym, pralkach, pralko-suszarkach, zmywarkach oraz telewizorach (wyświetlaczach elektronicznych o powierzchni powyżej 100 cm²) będą eksponowane nowe etykiety bez plusów, czyli zastosowanie znajdzie skala od A do G.

Dla źródeł światła, czyli oświetlenia, będzie to 1 września 2021 r. Z tymi samymi datami nowe Rozporządzenia zastąpią stare Rozporządzenia Delegowane wydawane dla wskazanych grup produktowych na podstawie starej dyrektywy o etykietowaniu nr 2010/30/UE („stare” Rozporządzenia delegowane Komisji Europejskiej z numerami 1059/2010, 1060/2010, 1061/2010, 1062/2010, 874/2012). Nowe przepisy powinny zostać opublikowane w Dzienniku Urzędowym UE jeszcze we wrześniu 2019 r.

Pozostałe grupy produktowe będą przeskalowywane w dalszej kolejności, a stosowne Rozporządzenia Delegowane Komisja Europejska powinna przyjąć do sierpnia 2023 r. Dotyczy to piekarników i kuchenek, odkurzaczy, klimatyzatorów, okapów, profesjonalnych chłodni i systemów wentylacyjnych. Na zasadzie odstępstwa decyzja o ewentualnej zmianie przepisów dla urządzeń do podgrzewania wody, kotłów i ogrzewaczy zapadnie  najpóźniej w 2026 r. (Rozporządzenia delegowane nr 811/2013[3], (UE) nr 812/2013[4] i (UE) 2015/1187[5]).

Urządzenia, których przeskalowanie odłożono do 2023 r. lub 2026 r., obowiązują zatem „stare” rozporządzenia delegowane przyjęte na  podstawie  art.  10  dyrektywy 2010/30/UE. Trzeba jednak pamiętać, że niektóre obowiązki wynikające z Rozporządzenia ramowego mają zastosowanie dla wszystkich produktów, czyli zarówno tych ze „starą” etykietą, jak i tych z „nową”. Oznacza to, że kuchenki czy podgrzewacze wody podlegają chociażby pod obowiązek rejestracji w bazie EPREL lub obowiązek umieszczania odniesienia do skali energetycznej, a nie tylko klasy jak to miało miejsce uprzednio.

Unijni prawodawcy przewidzieli także procedurę oceny zasadności przeskalowania nowych etykiet energetycznych – np. tych uwidacznianych na lodówkach od 2021 r. – w przyszłości, czyli np. za 10 i więcej lat. Ustalono, że  będzie ono przeprowadzane po spełnieniu jednego z dwóch warunków:

• minimum 30% urządzeń dostępnych na rynku będzie posiadało klasę A lub
• minimum 50% urządzeń dostępnych na rynku będzie posiadało klasę A lub B.

Dla zobrazowania zmian można posłużyć się Rozporządzeniem Delegowanym dla chłodnictwa. Obecne lodówki w klasie A+++ otrzymają klasę C lub D. Sprzęt z klasą A++ otrzyma klasę D lub E, a sprzęt z klasy A+ trafi do klas F i G. Dodatkowo, zmianie ulegają także metody badań oraz parametry pomiarów, co skomplikuje proces przeskalowania. W efekcie producenci i importerzy będą musieli zapewnić badanie laboratoryjne urządzeń na potrzeby sporządzenia dwóch etykiet energetycznych.

Znamy już również wygląd nowej etykiety. Poza wspomnianym brakiem „plusów” zmieniono w niej także kilka elementów. Na etykiecie pojawi się zatem m.in. kod QR do wykorzystania w aplikacjach mobilnych. Nowym elementem jest także informacja o skali hałasu – tu klasa A będzie oznacza bardzo ciche urządzenia. Etykiety pralek oraz zmywarek będą pokazywały wartość zużycia energii nie dla standardowych 280 cykli rocznie, jak to było do tej pory, ale dla 100 cykli w trybie programu eko. Ten ostatni jest również dokładnie opisany w Rozporządzeniach.

Obowiązki dostawców, czyli producentów i importerów

Obowiązki uczestników łańcucha dostaw sprzętu z etykietami regulują Rozporządzenie ramowe oraz Rozporządzenia Delegowane dla danej grupy produktowej.

Producenci i importerzy lodówek, pralek,  pralko-suszarek oraz telewizorów muszą dostarczać urządzenia z dwiema etykietami przez okres czterech miesięcy od daty obowiązkowego eksponowania nowych etykiet, czyli od 1 listopada 2020 r. do 28 lutego 2021 r., a w przypadku oświetlania –  odpowiednio od 1 maja 2021 r. do 31 sierpnia 2021 r. Przepisy nie zabraniają dostarczać nowej i starej etykiety przed tym okresem.

W sytuacji, gdy stara i nowa etykieta ze zmienioną skalą podlegają pod inne normy techniczne i wymagają różnych badań modelu, dostawca może podjąć decyzję o niedostarczaniu „starej” etykiety. Taki wyjątek jest jednak możliwy tylko w odniesieniu do produktów wprowadzonych do obrotu nie wcześniej niż 1 listopada 2020 r. Jednak w takim przypadku sprzedawca może oferować produkt na sprzedaż dopiero od marca 2021 r.

Zgodnie z nowymi przepisami obowiązek dostarczania karty produktu przez dostawcę może być realizowany alternatywnie poprzez udostępnianie tych informacji w formie elektronicznej w bazie EPREL. Rozporządzenia delegowane przewidują także okres przjeściowy dla starych kart produktowych. Przykłądowo, dla pralek, lodówek oraz zmywarek karta produktu wymagana na podstawie „starych” rozporządzeń może być udostępniana za pośrednictwem bazy EPREL do 28 lutego 2021 r., czyli zamiast załączania jej z produktem w formie drukowanej. W przypadku wyraźnego żądania konsumenta dostarczenia wersji drukowanej karty, dostawcy powinni to uczynić w ciągu 5 dni roboczych.

Kolejną nowością dla wprowadzających urządzenia jest wymóg podawania w materiałach reklamowych nie tylko klasy efektywności energetycznej, ale i zakresu dostępnych klas efektywności energetycznej, czyli od A do G.

Warto także zwrócić uwagę na wymóg dotyczący aktualizacji. Dostawca powinien zwracać się do klienta o wyraźną zgodę na wszelkie zmiany oprogramowania, które mają być wprowadzone do już użytkowanego egzemplarza za pomocą aktualizacji, a które miałyby negatywny wpływ na parametry ujęte na etykiecie efektywności energetycznej.

Wśród wymogów dostawców powtórzono także już wcześniej obowiązujący przepis zakazujący projektowania urządzeń w taki sposób, aby parametry modelu automatycznie zmieniały się w warunkach testowych w celu uzyskania korzystniejszego poziomu któregokolwiek z parametrów.

EPREL – obowiązkowy rejestr produktów z etykietą energetyczną

Inną kluczową zmianą wprowadzoną Rozporządzeniem ramowym, jest wymóg rejestrowania modelu produktu w bazie EPREL. Dotyczy to wszystkich urządzeń posiadających etykietę energetyczną, czyli grup produktowych regulowanych rozporządzeniami delegowanymi wydawanymi na podstawie starej dyrektywy 2010/30UE lub nowego Rozporządzenia ramowego.

Od 1 stycznia 2019 r. producenci i importerzy wprowadzający po raz pierwszy na rynek unijny nowe modele AGD muszą wcześniej zarejestrować je w unijnej bazie EPREL. Modele obecnie sprzedawane, ale których pierwsze wprowadzanie na rynek miało miejsce przed datą 1 stycznia 2019 r., powinny były zostać zarejestrowane w bazie najpóźniej do 30 czerwca 2019 r. Modele niebędące już w ofercie, ale które wprowadzano na rynek w okresie od 1 sierpnia 2017 r. do 31 grudnia 2018 r., powinny być zarejestrowane w bazie także do 30 czerwca 2019 r. Modele sprzed 1 sierpnia 2017 r. można wprowadzać do bazy na zasadzie dobrowolności.

EPREL jest zbiorem danych dotyczących produktów i składa się z dwóch części. Pierwsza część to baza publiczna, dostępna dla konsumentów, którzy mogą tu wyszukać informacje dotyczące poszczególnych produktów, czyli np.: podstawowe parametry urządzenia, etykietę i kartę informacyjną produktu, znaną wcześniej jako karta produktowa. Ta część jest planowana do udostępnienia konsumentom we wrześniu 2019 r.

Część druga EPREL to zamknięta baza dla nadzoru rynku. Są tu umieszczone szczegóły dotyczące dokumentacji technicznej, które w dużej mierze zależą od grupy produktów i wymagają analizy Rozporządzenia delegowanego dla danego produktu[6].

Obowiązki dystrybutorów i sprzedawców 

Od 1 marca 2021 r. chłodziarki, pralki, pralko-suszarki, zmywarki oraz telewizory i monitory powinny być opatrzone w punkcie sprzedaży nową etykietą energetyczną. Od tej daty sprzedawcy będą mieli maksymalnie 14 dni roboczych na zamianę starych etykiet energetycznych na nowe.

Etykietę należy umieścić na sprzęcie w taki sposób, aby była wyraźnie widoczna. W przypadku, gdy w punkcie sprzedaży żaden egzemplarz danego modelu nie jest rozpakowany na wystawie, etykieta jest umieszczana na pudełku lub naklejona na urządzeniu. Zasady te dotyczą także targów.

Sprzedawcy na wniosek klientów udostępnią im kartę informacyjną produktu. Może to nastąpić poprzez przekazanie linka do bazy EPREL lub dzięki aplikacjom współpracującym z bazą, które w niedługim czasie zapewne powstaną.

Sprzedawcy, podbnie jak dostawcy, powinni pamiętać o obowiązku pokazywania nie tylko klasy, ale skali efektywności energetycznej sprzętu w materiałach promocyjnych. W przypadku sprzedaży internetowej mają obowiązek udostępniać zarówno etykietę, jak i kartę produktu online.

Sprzedawca, który nie jest w stanie uzyskać dla posiadanych w magazynie urządzeń „nowej” etykiety ze zmienioną skalą wskutek zaprzestania działalności przez dostawcę, może sprzedawać takie urządzenia z niezmienioną skalą maksymalnie przez okres dziewięciu miesięcy, czyli do 1 grudnia 2021 r.

Rozporządzenie ramowe doprecyzowuje także kwestię nieuprawnionego stosowania etykiet. Zakazane jest m.in. dostarczanie dla urządzeń nieobjętych żadnym Rozporządzeniem delegowanym etykiet naśladujących uniją etykietę. Przepis ten wydaje się mieć zastosowanie do aktualnej sytuacji na rynku odkurzaczy, gdzie na mocy wyroku europejskiego trybunału[7] od połowy stycznia 2019 r. anulowano Rozporządzenie delegowane nr 665/2013 w sprawie etykiet dla odkurzaczy. Po nowelizacji Ustawy o etykietach zapis ten obowiązuje bezpośrednio w Polsce, a eksponowanie etykiet dla odkurzaczy lub odwoływanie się do klasy energetycznej dla tych urzadzeń w materiałach marketingowych podlega karze[8].

Obowiązki internetowych platform hostingowych

Komisja przewidziała nowe obowiązki także dla platform internetowych dopuszczających sprzedaż urządzeń za pośrednictwem swojej strony internetowej. Powinny one umożliwić pokazywanie etykiety elektronicznej i elektronicznej karty produktu na mechanizmie wyświetlania oraz informować sprzedawcę o obowiązku ich pokazania.

Zmiany dotyczące nadzoru rynku

System nadzoru reguluje polska Ustawa o etykietowaniu urządzeń związanych z energią. Po nowelizacji dotychczasowe kluczowe kompetencje inspekcji handlowej, czyli Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) oraz Urzędu Komunikacji Elektronicznej (UKE), nie uległy zmianie. W kwestiach dotyczących nadzoru dodano bezpośrednie odwołanie do przepisów Rozporządzenia ramowego.

Zmiana w artykule 12 umożliwi organowi kontrolującemu podjęcie stosownych działań i wystąpień jednocześnie w stosunku do obu podmiotów, tj. i do dostawcy, i do sprzedawcy. Zgodnie bowiem z przepisami przed nowelizacją organ kontrolujący mógł zwrócić się o podjęcie stosownych działań wyłącznie do przedsiębiorcy, u którego bezpośrednio prowadzi lub prowadził kontrolę. Zatem w przypadku, kiedy czynności kontrolne były prowadzone u sprzedawcy, organ kontrolujący nie mógł wystąpić o podjęcie stosownych działań przez dostawcę pomimo faktu, iż taka potrzeba wynikała z kontroli. Wydaje się to logiczną zmianą, gdyż sprzedawca nie może chociażby wycofać produktu z obrotu, czy też wpłynąć na zaprzestanie reklamowania wyrobu przez dostawcę.

Inspekcja handlowa, w ramach wachlarza żądań wobec kontrolowanych firm, uzyskała prawo do żądania wycofania konkretnego produktu związanego z energią, co jest nowością w polskiej Ustawie. Zapis ten jest jednak przywołaniem podobnej regulacji z Rozporządzenia ramowego.

Inspekcja nadzoru może także wydawać kary za niezastosowanie się do przepisów. Za niespełnienie obowiązków, dostawcy lub sprzedawcy mogą otrzymać kary podobne do tych przed nowelizacją, czyli maksymalnie do wysokości dziesięciokrotnego średniego wynagrodzenia. Warto jednak zwrócić uwagę, że od 2012 r. wzrosło ono o ponad 2 tys. zł, czyli o 67%. W marcu 2019 r. było to 5164 zł, a zatem maksymalna kara może wynosić ponad 50 tys. zł.

Edukacja bardzo potrzebna

Zakres zamian związanych z nową etykietą to na pewno ogromne wyzwanie dla producentów, którzy już od 2017 r. pracują nad przygotowaniem się do nowego systemu. Niestety, o wielu nowych wymogach dowiedzieli na początku 2019 r. Warto tu mocno podkreślić fakt, że zmiana etykiet to tylko połowa obowiązków, gdyż producenci muszą się dostosować do nowych wymogów ekoprojektu obowiązujących od marca 2021 r. W tym wypadku chodzi o dużo trudniejsze do przeprowadzenia zmiany wiążące się z zaprojektowaniem nowych modeli i wdrożeniem nowych procesów. Są to bardzo duże inwestycje, które branża musi ponieść.

Nie możemy jednak zapomnieć, że cały sukces systemu etykietowania polega na prostym przekazie dla konsumentów. Wobec konieczności przeskalowania proces ten z pewnością zostanie na pewien czas zaburzony. Jednak im krótszy będzie ten okres, tym lepiej dla całego systemu etykietowania i środowiska naturalnego. Niewątpliwie dużym wsparciem byłoby zaangażowanie, obok producentów i dystrybutorów, także rządu. Branże podlegające pod etykietowanie liczą, że nowy art. 2a ustawy, który zobowiązuje Ministerstwo Energii do działań edukacyjno-informacyjnych, zostanie wdrożony w życie i będzie mocnym wsparciem w budowaniu świadomości konsumentów o ekologiczności oferowanych urządzeń.

Wymogi ekoprojektu

Równolegle dla przywołanych grup produktowych Komisja Europejska przygotowuje akty wykonawcze określające tzw. wymogi ekoprojektu dla urządzeń związanych z energią. To przepisy, które w większości przypadków wprowadzą swoje zmiany tego samego dnia co przepisy dla etykiet, czyli od 1 marca 2021 r. Komisję Europejską obowiązuję trochę inna procedura przyjmowania tych dokumentów, jednak ich publikacja najprawdopodobniej będzie miała miejsce w terminie publikacji rozporządzeń delegowanych. Nowe wymogi ekoprojektu nakazują m.in. wycofanie z produkcji do 2023 r. urządzeń w najmniej wydajnej klasie A+, określą maksymalne poziomy hałasu, efektywności wirowania czy suszenia urządzeń. Wprowadzą także wiele nowych wymogów informacyjnych dla dostawców. Równie istotną zmianą będzie wprowadzenie wymogu zapewnienia dostępności części zamiennych przez okres od 7 do 10 lat po zakończeniu produkcji danego modelu. Producenci będą mieli także obowiązek udostępniania profesjonalnym serwisom informacji o schematach urządzeń oraz informacji niezbędnych do przeprowadzania napraw. W przypadku wymogów ekoprojektowania dodatkowo są przyjmowane wymogi dla produktów nieobjętych etykietowaniem, m.in. dla silników elektrycznych oraz ładowarek zewnętrznych.

 

Radosław Maj

kierownik projektów w APPLiA Polska Związku Pracodawców AGD

 

Artykuł pochodzi z Biuletynu Euro Info 7/2019

Przeczytaj więcej takich artykułów w strefie wiedzy PARP

---

[1] Dz. U. z 2016 r. poz. 1790

[2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady  2010/30/UE z dnia 19 maja 2010 r. w sprawie wskazania poprzez etykietowanie oraz standardowe informacje o produkcie, zużycia energii oraz innych zasobów przez produkty związane z energią (Dz. UE. L153 z dnia 18.06.2010).

[3] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 811/2013 z dnia 18 lutego 2013 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla ogrzewaczy pomieszczeń, ogrzewaczy wielofunkcyjnych, zestawów  zawierających  ogrzewacz pomieszczeń, regulator temperatury i  urządzenie słoneczne oraz  zestawów  zawierających ogrzewacz wielofunkcyjny, regulator temperatury i urządzenie słoneczne (Dz.U. L 239 z 6.9.2013, s. 1).

[4] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) nr 812/2013 z dnia 18 lutego 2013 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla podgrzewaczy wody, zasobników ciepłej wody użytkowej i zestawów zawierających podgrzewacz wody i urządzenie słoneczne (Dz.U. L 239 z 6.9.2013, s. 83).

[5] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/1187 z dnia 27 kwietnia 2015 r. uzupełniające dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykiet efektywności energetycznej dla kotłów na paliwo stałe i zestawów zawierających kocioł na paliwo stałe, ogrzewacze dodatkowe, regulatory temperatury i urządzenia słoneczne (Dz.U. L 193 z 21.7.2015, s. 43).

[6] Więcej na www.eprel.pl

[7] Wyrok Sądu Pierwszej Instancji z dnia 8 listopada 2018 r. w sprawie Dyson Ltd. przeciwko Komisji Europejskiej; sygn. akt T-544/13 RENV; Dz.U.UE.C.2019.4.20/1 z dnia 7 stycznia 2019 r.

[8] Komunikat Komisji Europejskiej nr 2019/C 96/08 - Zawiadomienie dotyczące stwierdzenia nieważności rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 665/2013 uzupełniającego dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/30/UE w odniesieniu do etykietowania energetycznego odkurzaczy; Dz.U. L 198 z 28.7.2017 z 13 marca 2019 r.