Propozycje układowe – prawo dłużnika i nie tylko

Układ to najważniejszy dokument w każdym postępowaniu restrukturyzacyjnym. Jest on formalnie uchwałą zgromadzenia wierzycieli. Cechą charakterystyczna jest to, że wchodzi w życie stopniowo, w drodze głosowania nad projektami kolejnych jego treści, określanych zawsze mianem propozycji układowych. Mogą one pochodzić od różnych podmiotów.

Podstawowym podmiotem uprawnionym do złożenia propozycji układowych jest sam dłużnik – zgodnie z art. 155 ust. 1 ustawy z dnia 15 maja 2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (dalej jako: „Pr.r.”) – który, co do zasady, składa również wniosek restrukturyzacyjny. Zatem to właśnie on, w zdecydowanej większości wypadków, powinien przygotować i złożyć  propozycje układowe. Zgodnie z przepisem art. 283 ust. 2 Pr.r. wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego w stosunku do niewypłacalnej osoby prawnej może zgłosić również jej wierzyciel osobisty.

Kto jeszcze może składać propozycje układowe?

Uprawnienie do złożenia propozycji układowych, oprócz dłużnika oraz sytuacji, gdy takich propozycji brak (bo sam wniosek o otwarcie postępowania sanacyjnego został złożony przez wierzyciela) posiada także sam wierzyciel lub wierzyciele, mający łącznie więcej niż 30% sumy wierzytelności. Do sumy, od której oblicza się minimalną większość, nie wlicza się jednak wierzycieli – wymienionych w ustawie wprost [mogą to być: poręczyciel, współdłużnik lub gwarant którzy nie zaspokoili jeszcze wspólnego wierzyciela (art. 80 ust. 3 Pr.r.); nabywca wierzytelności po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego (art. 109 ust. 1 Pr.r.)  oraz bliscy i spółki powiązane i w stosunku dominacji z dłużnikiem (art. 116 Pr.r.)].

Zgodnie z art. 353 Pr.r. w tzw. „restrukturyzacji deweloperskiej” propozycje układowe mogą złożyć wierzyciele – nabywcy (lokali) w liczbie stanowiącej co najmniej 20% liczby nabywców w ramach danego przedsięwzięcia deweloperskiego prowadzonego przez dłużnika. Propozycje takie mogą zostać złożone w terminie 30 dni od dnia otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego.

Propozycje układowe może złożyć także nadzorca sądowy lub zarządca.

W postępowaniu odrębnym (osobno uregulowanym w ustawie) w stosunku do banku (instytucji bankowej) propozycje układowe mogą złożyć również akcjonariusze lub członkowie reprezentujący 2/3 kapitału zakładowego banku w formie spółki akcyjnej lub funduszu udziałowego banku spółdzielczego oraz bank zrzeszający, którego akcjonariuszem jest bank spółdzielczy (art. 374 ust. 1 Pr.r.). Z kolei w postępowaniu odrębnym w stosunku do spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej propozycje układowe mogą złożyć również członkowie spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej reprezentujący 2/3 funduszu udziałowego kasy (art. 375 ust. 3 Pr.r.).

Propozycje układowe może wreszcie również złożyć rada wierzycieli. Uprawnienie do złożenia propozycji układowych dla rady wierzycieli wynika z przyznania jej  uprawnienia do sprzeciwienia się umorzeniu postępowania restrukturyzacyjnego (art. 325 ust. 1 pkt 2 Pr.r.) – wówczas właśnie takie uprawnienie radzie przysługuje. Dzięki temu rozwiązaniu wierzyciele, którzy w większości dojdą do porozumienia co do kierunku prowadzenia postępowania, mogą je zakończyć zawarciem układu bez pomocy a nawet wbrew woli dłużnika.

Zgodnie z przepisem art. 117 ust. 1 zd. 1 Pr.r. natomiast – w przypadku zgłoszenia kilku propozycji układowych, to sędzia-komisarz ustala kolejność głosowania nad propozycjami układowymi. Pod głosowanie poddaje się wszystkie zgłoszone propozycje układowe, a za przyjęte uznaje się te propozycje, które uzyskały największe poparcie wierzycieli.

Czy, kiedy i komu można złożyć korzystniejszą propozycję układową?

Same propozycje układowe mogą i w praktyce zazwyczaj właśnie przewidują podział wierzycieli na grupy, które obejmują różne, ale konkretne kategorie interesów. Dłużnik musi jednak pamiętać, że warunki restrukturyzacji zobowiązań muszą być jednakowe dla wierzycieli z tej samej grupy (nie można uprzywilejować wierzyciela wewnątrz danej grupy) – nie muszą jednak być identyczne dla wszystkich grup. W związku z tym możliwe jest przedstawienie różnych propozycji układowych  dla rożnych grup wierzycieli. Oznacza to, że poziom i termin zaspokojenia zobowiązań wobec wierzycieli z poszczególnych grup może być zróżnicowany.

Propozycje układowe dotyczące zobowiązań wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych mogą polegać wyłącznie na rozłożeniu zobowiązań na raty lub na odroczeniu terminu zapłaty. Nie ma możliwości ich zredukowania.   (jak w przypadku zobowiązań wobec innych podmiotów, w tym Urzędu Skarbowego – z tytułu możliwych do zmniejszenia zobowiązań podatkowych) . 

Możliwe jest natomiast zaproponowanie korzystniejszych propozycji układowych dla tego wierzyciela, który po otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego udzieli finansowania niezbędnego do wykonania układu. Restrukturyzacja zobowiązań ze stosunku pracy nie może pozbawiać pracowników minimalnego wynagrodzenia za pracę, natomiast restrukturyzacja zobowiązań zabezpieczonych rzeczowo (hipoteka, zastaw) może zostać zróżnicowana adekwatnie do przysługującego im pierwszeństwa.

Najważniejsze – przekonać

Co istotne, do samego przyjęcia układu nie jest wymagana jednomyślność wierzycieli. Z tego też względu bardzo istotne jest, aby odpowiednio przekonać wierzycieli –do takich warunków układu, za którymi będą gotowi głosować. Ostateczny układ jest zatem kompromisem pomiędzy tym, co wierzyciele powinni otrzymać, a tym, co faktycznie mogą otrzymać w upadłości.

Układ może zostać przyjęty, jeśli na zgromadzeniu wierzycieli stawi się co najmniej 1/5 wierzycieli uprawnionych do głosowania. W celu przyjęcia układu wymagane jest zaś wypracowanie większości osobowej i kapitałowej. Ta pierwsza zachodzi wtedy, gdy za układem zagłosuje większość głosujących wierzycieli, którzy oddali ważny głos. Wierzyciele ci muszą reprezentować co najmniej 2/3 sumy wierzytelności przysługujących głosującym wierzycielom.

Tytułem podsumowania należy stwierdzić, iż obok wiarygodnego planu restrukturyzacyjnego to właśnie przygotowanie odpowiednich i akceptowalnych dla wierzycieli propozycji układowych znacznie najbardziej zwiększa szanse dłużnika na ratunek przed upadłością i na skuteczne przeprowadzenie restrukturyzacji.

radca prawny Łukasz Bogaczyk