Nowelizacja ustawy Prawo własności przemysłowej

W kwietniu 2022 r. do konsultacji społecznych został przekazany projekt nowej ustawy Prawo własności przemysłowej, który ma istotne znaczenie dla ochrony innowacji tworzonych przez przedsiębiorców[1]. Tym razem zamiast kolejnej nowelizacji zdecydowano się na stworzenie nowego aktu prawnego, zawierającego wiele elementów z dotychczas obowiązującej ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej[2]. Poprzednia ustawa była nowelizowana ponad 20 razy. Obecny projekt zawiera nowe rozwiązania między innymi takie jak: wstępne zgłoszenie wynalazku, depozyt informacji technicznych i technologicznych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa oraz IP COMBO[3]. W projekcie zostało ujętych o wiele więcej nowości, jednak z uwagi na ramy artykułu wskazano tylko niektóre z nich.  Należy także pamiętać, że w chwili publikacji niniejszego tekstu znany jest jedynie projekt nowego aktu prawnego, którego treść może ulec pewnym modyfikacjom na dalszym etapie legislacyjnym.

Koncept tej postępowej ustawy zawiera rozwiązania mające na celu większą harmonizację przepisów krajowych z przepisami unijnymi, a także zakłada większą przejrzystość proponowanych w niej rozwiązań. Z założenia uzyskanie praw wyłącznych ma być szybsze i sprawniejsze; duży nacisk kładzie się tutaj na kapitał intelektualny przedsiębiorców oraz wprowadza wiele ułatwień w procedurze uzyskiwania praw wyłącznych[4]. Ponieważ regulacja zasad uzyskiwania i utrzymywania ochrony własności przemysłowej w Polsce ma kluczowe znaczenie dla polskich przedsiębiorców, zasadne jest przyjrzenie się proponowanym zmianom już na etapie samego projektu.

Depozyt informacji technicznych i technologicznych

Nowością przewidzianą w projekcie jest wprowadzenie depozytu zawierającego informacje techniczne i technologiczne stanowiące tajemnicę przedsiębiorstwa w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (art. 414 projektu ustawy). Rozwiązanie to ma na uwadze implementację do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem[5].

Wpis do depozytu będzie dobrowolny, czyli na wniosek, a przedmiotem depozytu ma być dokument utrwalony w postaci elektronicznej. Projekt przyjmuje, że Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (UPRP) nie będzie badał przedmiotu depozytu oraz uprawnienia wnioskodawcy do informacji nim objętych. To rozwiązanie pozwoli na wzmocnienie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa i będzie mogło usprawnić postępowanie dowodowe w sprawach sądowych dotyczących naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa.

Wstępne zgłoszenie wynalazku – nowość dla przedsiębiorców

Projektowana ustawa wprowadza tzw. wstępne zgłoszenie wynalazku w celu zastrzeżenia pierwszeństwa do uzyskania patentu. Takie uproszczone zgłoszenie będzie obejmować podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o zastrzeżenie pierwszeństwa do uzyskania patentu, opis wynalazku ujawniający jego istotę oraz rysunku, jeżeli są one niezbędne do zrozumienia wynalazku. Jeśli zgłaszający dokona zgłoszenia wynalazku w terminie 12 miesięcy od dnia dokonania wstępnego zgłoszenia wynalazku, zostanie uznane, że zgłoszenie wynalazku nastąpiło w dniu zgłoszenia wstępnego zgłoszenia wynalazku. Instytucja ta jest interesująca dla przedsiębiorców, ponieważ wstępne zgłoszenie wynalazku nie będzie publikowane, wobec czego nie wejdzie do stanu techniki i nie dojdzie do utraty nowości wynalazku[6]. Doprecyzowane natomiast zostały przepisy odnoszące się do instytucji ograniczenia patentu, która w dotychczasowej PWP funkcjonuje dopiero od 2020 r. (art. 88 projektu ustawy).

Zmiany w zakresie ochrony wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych

Modyfikacje wprowadzone zostaną także w zakresie ochrony wzorów użytkowych. Zmianie ulegnie sama definicja wzoru użytkowego – ochroną objęte zostanie nowe i nadające się do przemysłowego stosowania rozwiązanie o charakterze technicznym (art. 111 projektu ustawy). W samej procedurze zrezygnowano ze sporządzania sprawozdania o stanie techniki dla każdego zgłoszenia wzoru użytkowego. Zdecydowaną natomiast nowością jest zmiana systemu badawczego na system rejestrowy w odniesieniu do rozpatrywania zgłoszeń wzorów użytkowych, co jest wzorowane na systemie niemieckim[7]. Wszystko to ma za zadanie przyspieszenie rozpatrywania zgłoszeń.

Na wzór użytkowy udzielane będzie prawo z rejestracji wzoru użytkowego na okres 10 lat od daty dokonania zgłoszenia, zaś UPRP wydawał będzie świadectwo rejestracji wzoru użytkowego, a nie tak jak wcześniej świadectwo ochronne.

Z kolei przepisy dotyczące wzorów przemysłowych zostały w jeszcze większym stopniu zharmonizowane z przepisami dyrektywy 98/71/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 października 1998 r. w sprawie prawnej ochrony wzorów[8]. Zmiany te dotyczą przede wszystkim definicji wzoru przemysłowego oraz warunków ochrony.  Co do elementów zgłoszenia doprecyzowano charakter opisu wzoru przemysłowego w analogii do wzorów unijnych oraz zmieniono definicję ilustracji wzoru przemysłowego dopuszczając postać wizualizacji komputerowej[9]. Zrezygnowano natomiast z możliwości dokonywania zgłoszeń odmian wzoru przemysłowego, a dopuszczono możliwość dokonywania odmian zbiorowych (art. 154 projektu ustawy). Inaczej uregulowano instytucję jednolitości wzoru przemysłowego, co dyktowane było praktyką rozpatrywania zgłoszeń. W projekcie nie ma już ograniczenia stanowiącego, że prawo z rejestracji wzoru przemysłowego ogranicza się do produktów tego rodzaju, dla których zostało zgłoszone[10]. W przypadku wzorów przemysłowych zakłada się, że UPRP będzie wysyłał powiadomienia o zbliżającym się terminie uiszczenia opłaty okresowej za ochronę (art. 316 ust. 1 projektu ustawy).

Projekt ustawy, odmiennie od PWP, nie przewiduje już regulacji związanej z projektami racjonalizatorskimi i zasadami wynagradzania twórców.

Proponowane rozwiązania w zakresie znaków towarowych

Projekt ustawy przewiduje także pewne modyfikacje związane z uzyskiwaniem i utrzymywaniem ochrony znaków towarowych.

O ile sama definicja znaku towarowego nie uległa zmianie, tak modyfikacje dotychczasowych rozwiązań można spotkać w zakresie odejścia od warunkowego charakteru decyzji o udzieleniu prawa ochronnego, co skutkuje również wprowadzeniem nowego mechanizmu opłaty - jednej opłaty zawierającej opłatę za zgłoszenie, publikację oraz za pierwszy okres ochrony. Dalsze nowe rozwiązania to likwidacja wspólnego prawa ochronnego oraz odejście od publikacji zgłoszenia w Biuletynie Urzędu Patentowego w miejsce podania do publicznej wiadomości informacji o zgłoszeniu znaku (docelowo na stronie internetowej Urzędu Patentowego RP). Istotne zmiany dotyczą także postępowania sprzeciwowego.

Bezwzględne i względne przeszkody udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy nie uległy merytorycznej zmianie, zmodyfikowano systematykę ustawy w tym zakresie i wyodrębniono te przeszkody w kolejne oddziały.

Dużym zainteresowaniem przedsiębiorców może cieszyć się proponowana zmiana rezygnacji z warunkowego charakteru decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego. Tym samym nie byłoby już dwumiesięcznego etapu przewidzianego dla decyzji warunkowej o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy. Ma to o tyle praktyczne znaczenie, że wielu przedsiębiorców nie miało wiedzy o tym, że należy wnieść opłatę za pierwszy okres ochrony, w szczególności, gdy dokonywali zgłoszenia bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który czuwał nad obowiązkami wynikającymi z owej decyzji. Przede wszystkim modyfikacja ta wprowadza ten sam model uiszczania opłat w przypadku znaków towarowych jak ten obowiązujący na poziomie unijnym, gdy dokonujemy zgłoszenia w Urzędzie Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO). Konsekwencją takiego rozwiązania będzie uiszczanie przez zgłaszających od razu jednej opłaty, za zgłoszenie, za publikację oraz za pierwszy okres ochrony. Nie będzie to zbyt korzystne w przypadku wydania przez UPRP decyzji odmownej.

W obecnie obowiązującej ustawie PWP uregulowane zostało tzw. wspólne prawo ochronne. Ta kategoria prawa ochronnego przewiduje udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy do równoczesnego używania przez kilka osób, którzy zgłosili go wspólnie, przy czym takie używanie nie może być sprzeczne z interesem publicznym i nie ma na celu wprowadzenia odbiorców w błąd. Natomiast zasady używania znaku towarowego na podstawie wspólnego prawa ochronnego określać powinien regulamin znaku przyjęty przez te osoby.

Projekt ustawy przewiduje w ogóle usunięcie kategorii wspólnego prawa ochronnego. Uzasadnia się to przede wszystkim tym, że dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2436 z dnia 16 grudnia 2015 r. mająca na celu zbliżenie ustawodawstw państw członkowskich odnoszących się do znaków towarowych[11] nie przewiduje w swojej treści takiej kategorii[12]. Zrezygnowano z takiego rozwiązania bowiem w polskim porządku prawnym istnieją przepisy Kodeksu cywilnego z dnia 23 kwietnia 1964 r.[13], które z powodzeniem można stosować do znaku towarowego, który został zgłoszony wspólnie. W tym zakresie wprowadzono w projekcie ustawy odesłanie do przepisów k.c. o współwłasności w częściach ułamkowych. Proponowaną zmianę należy ocenić pozytywnie, gdyż wystarczające jest wykorzystanie przepisów prawa cywilnego, które od lat obowiązują. Odrębna regulacja w tym przedmiocie w osobnej ustawie pozostaje więc zbędna. Ma to sprzyjać efektywności i szybkości udzielania prawa ochronnego na znak towarowy przeznaczony dla kilku osób, ponieważ eliminuje formalności w postaci dodatkowego regulaminu.

Większych zmian należy doszukiwać się w procedurze sprzeciwu wobec zgłoszenia znaku towarowego. Nie będzie to już sprzeciw, a tzw. opozycja, wzorowana na procedurze sprzeciwowej przewidzianej dla unijnego znaku towarowego, uregulowanej w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1001 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie znaku towarowego Unii Europejskiej[14]. Należy tu wyjaśnić, że projekt ustawy przewiduje, że sprzeciw będzie mógł zostać wniesiony jedynie co do praw udzielanych w drodze rejestracji, czyli co do praw z rejestracji wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, topografii i oznaczeń geograficznych. Nie ma takiej możliwości w odniesieniu do patentu na wynalazek oraz w odniesieniu do znaków towarowych. 

Skrócony zostanie czas na wniesienie opozycji – z dotychczasowych 3 do 2 miesięcy. Opozycja będzie mogła zostać wniesiona w terminie 2 miesięcy od daty podania do publicznej wiadomości informacji o zgłoszeniu znaku towarowego (zrezygnowano bowiem z publikacji w dotychczasowym Biuletynie Urzędu Patentowego[15]), przy czym opozycja będzie uważana za wniesioną w dniu, w którym wpłynęła do UPRP na piśmie utrwalonym w postaci papierowej albo elektronicznej. Takie rozwiązanie ma skrócić czas trwania postępowania. Również osoby uprawnione do wykonywania praw wynikających z wcześniejszego prawa ochronnego na znak towarowy będą mogły wnieść opozycję, tj. na przykład licencjobiorcy[16]. Wśród innych zmian dotyczących opozycji należy wskazać fakultatywność ugodowego rozstrzygnięcia sporu, która możliwa będzie, gdy strony postępowania wystąpią ze zgodnym wnioskiem o wyznaczenie terminu na ugodowe rozstrzygnięcie sporu (obecnie procedura przewiduje obowiązkowy etap ugodowy, który niejednokrotnie przedłuża postępowanie).

Ciekawe i przydatne rozwiązanie stanowi wprowadzenie możliwości prowadzenia przez UPRP postępowania wyjaśniającego w przypadku spraw dotyczących przedłużenia prawa ochronnego na znak towarowy. Jest to dedykowane względami praktycznymi, gdyż w niektórych przypadkach nie było zrozumiałe, jaki jest zakres żądanego przez uprawnionego przedłużenia prawa ochronnego.

W projekcie ustawy brakuje już regulacji w odrębnym rozdziale znaków międzynarodowych oraz dodano nowe przepisy dotyczące konwersji znaku towarowego. Należy jednak wskazać, że unijne znaki towarowe nie mogą mieć daty pierwszeństwa wcześniejszej niż data przystąpienia Polski do Unii Europejskiej (art. 231 projektu ustawy), co często stanowiło pewne wątpliwości w praktyce dla przedsiębiorców.

IP COMBO

Nowym rozwiązaniem, zachęcającym zgłaszających do dokonywana większej ilości zgłoszeń. Tzw. IP COMBO przewiduje obniżenie o 30% opłat za zgłoszenie w przypadku dokonania w okresie 3 miesięcy zgłoszenia przynajmniej 3 różnych przedmiotów własności przemysłowej, przy czym obniżenie to dotyczyć będzie opłaty odnoszącej się do każdego ze zgłoszeń. Skorzystanie z takiego obniżenia udzielane będzie na wniosek zgłaszającego. Istotą tego rozwiązania jest, że muszą to być przynajmniej trzy różne przedmioty własności przemysłowej (art. 315 projektu ustawy).

Zgodnie z projektem zasada ta nie będzie miała więc zastosowania, gdy zostaną zgłoszone trzy lub więcej znaków towarowych, czy na przykład wynalazków[17]. Jest to pewnym zaskoczeniem, gdyż można byłoby się spodziewać ułatwień również w tym zakresie. Sprzyjałoby to inwestowaniu przez przedsiębiorców w swój kapitał intelektualny w większym rozmiarze. Szkoda, że przyjęto takie założenie, ponieważ w wielu wypadkach przedsiębiorcy zgłaszają różne rodzaje znaków towarowych. Skorzystanie z obniżenia opłat o 30% z pewnością zachęciłoby zgłaszających do inwestowania w swoje oznaczenia odróżniające i zgłaszanie ich do ochrony w polskim urzędzie. Ta proponowana regulacja może mieć natomiast znaczenie dla przedsiębiorców zgłaszających do ochrony na przykład opakowanie danego produktu jako różne przedmioty własności przemysłowej, czyli na przykład jako wynalazek, wzór przemysłowy i znak towarowy.

Niektóre zmiany w zakresie decyzji dotyczących praw wyłącznych

Projektowana ustawa jasno wskazuje także, że warunki dla uzyskania patentu, dodatkowego prawa ochronnego albo prawa z rejestracji oceniane są według przepisów obowiązujących w dniu dokonania zgłoszenia (art. 13 projektu ustawy). Nowością jest także instytucja przeniesienia decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego. Jeżeli przed wydaniem decyzji o udzieleniu prawa wyłącznego nastąpi zmiana zgłaszającego, o czym UPRP dowie się dopiero po wydaniu decyzji, to wtedy UPRP wyda decyzję o przeniesieniu udzielonego prawa, przy czym wydanie takiej decyzji wymagało będzie wniosku zawierającego odpowiednie dokumenty potwierdzające ową zmianę (art. 14 projektu ustawy).

Postępowanie koncyliacyjne

Całkowita nowością jest wprowadzenie alternatywnego sposobu rozwiązania sporu w sprawach z zakresu własności przemysłowej. Koncyliacja będzie mogła być prowadzona między innymi w przypadku postępowania dotyczącego złożonej opozycji, w niektórych sprawach rozpoznawanych w postępowaniu spornym. Postępowanie koncyliacyjne prowadzone będzie przez koncyliatora, który powinien posiadać odpowiednie wykształcenie i wiedzę w zakresie własności przemysłowej oraz będzie wpisany na listę koncyliatorów prowadzoną przez UPRP (art. 410 projektu ustawy). Tzw. postępowanie koncyliacyjne będzie dobrowolne dla stron i będzie wymagać złożenia przez nich wniosku. Postępowanie, którego dotyczyć będzie koncyliacja, pozostanie zawieszone na czas postępowania koncyliacyjnego. Celem takiego rozwiązania jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz uzgodnienie sposobu rozwiązania sporu między stronami postępowania z udziałem koncyliatora (art. 400 ust. 3 projektu ustawy).

Nowe zasady postępowania spornego przed UPRP

Dotychczasowa praktyka postępowania spornego przed UPRP pozwoliła na wypracowanie pewnych nowych rozwiązań dla usprawnienia tegoż postępowania. Przede wszystkim istotną zmianą jest odstąpienie od wyznaczania rozpraw w postępowaniu spornym, a rozpoznawania sprawy przez UPRP na posiedzeniu niejawnym. Jest to rozwiązanie wzorowane na postępowaniu przed EUIPO, gdzie wyznaczanie rozpraw należy do zdecydowanej rzadkości.

Owszem, rozprawy nadal będą mogły być wyznaczane, ale zostało to znacznie ograniczone do przypadków, w których rozprawa miałaby sprzyjać prawidłowemu wyjaśnieniu sprawy lub przemawia za tym ekonomika postępowania[18]. Możliwe będzie przeprowadzenie rozprawy zdalnej, co jak pokazują nie tak dawne problemy z funkcjonowaniem urzędów i sądów w Polsce w trakcie epidemii Covid-19 ułatwi orzekanie w sprawie, gdy przeprowadzenie rozprawy z udziałem wszystkich osób w siedzibie UPRP nie będzie możliwe. 

Podsumowanie

Projekt ustawy jest objętościowo o 1/3 większy od obecnie obowiązującej PWP. Pomimo tego zakłada większą przejrzystość, szybkość i sprawność uzyskiwania praw wyłącznych, a także przyspieszenie w zakresie przeprowadzania postępowań spornych. Z pewnością nowe rozwiązania w zakresie opłat mogą zachęcić przedsiębiorców do większego inwestowania w swój kapitał intelektualny. Nowoczesne podejście do pewnych instytucji i sposobu przeprowadzania postępowań przed UPRP może przyczynić się do większej efektywności uzyskiwania ochrony innowacyjnych rozwiązań.

Odpowiedzi na pytanie, czy zmiany te rzeczywiście będą efektywne, doszukiwać będziemy się w praktyce na przestrzeni najbliższych lat, gdy projekt zostanie uchwalony i wejdzie w życie. Pozytywnie należy odnieść się do chęci wprowadzenia nowego aktu prawnego zamiast kolejnej nowelizacji niosącej coraz to nowe rozwiązania rozmieszczone w gąszczu starych przepisów.

Marta Lampart

radca prawny, specjalizuje się w prawie własności intelektualnej, w tym prawie znaków towarowych, prawie dotyczącym przedsiębiorców, prowadzi kancelarię radcy prawnego w Krakowie, autorka bloga prawniczego Legalny znak towarowy 

[1] Projekt ustawy - Prawo własności przemysłowej opublikowany został na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji [dostęp: 11.07.2022 r.], dalej jako: projekt ustawy.

[2] Tekst jednolity: Dz. U. z 2021 r. poz. 324 ze zm., dalej jako: PWP.

[3] Uzasadnienie projektu, s. 2 [dostęp: 11.07.2022 r.], dalej jako: uzasadnienie projektu.

[4] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 1.

[5] Dz. Urz. UE L 157, 15.06.2016, s. 1-18, dalej jako: dyrektywa 2016/943.

[6] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 11. 

[7] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 22.

[8] Dz. Urz. UE L 289, 28.10.1998, s. 28-35, dalej jako: dyrektywa 98/71.

[9] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 29.

[10] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 31.

[11] Dz. Urz. UE L 336, 23.12.2015 r., s. 1-26, dalej jako: dyrektywa 2015/2436.

[12] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 32.

[13] Tekst jednolity: Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, dalej jako: k.c.

[14] Dz. Urz. UE L 154, 16.6.2017 r., s. 1-99, dalej jako: rozporządzenie 2017/1001.

[15] W nowym projekcie zrezygnowano całkowicie z wydawania “Biuletynu Urzędu Patentowego” (uzasadnienie projektu, s. 66).

[16] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 38.

[17] Zob. Uzasadnienie projektu, s. 64.

[18] Zob. art. 385 ust. 2 projektu ustawy, s. 84 uzasadnienia projektu.